recensie

In den beginne was er opvoeding, Alice Miller

De Zwitserse Alice Miller, geboren in 1927, heeft vele jaren van haar leven gewerkt als psychoanalytica. In die tijd zag zij al de verbanden tussen slaan door drastische, autoritaire methode van opvoeden en traumatische ervaringen als mishandeling. Het heeft dezelfde effecten en schadelijke gevolgen: het beschadigt het eigen ik van het kind.

Hitler

In het eerste deel van haar boek beschrijft Miller de opvoedingsmethodes, die soms zelfs onze ouders, maar vooral onze groot- en overgrootouders hebben moeten ondergaan en weer hebben toegepast. Miller bemerkt door haar onderzoek van boeken en geschriften en gedachten uit die tijd over opvoeden, dat het belangrijkste uit die tijd is: het kind moet zo jong mogelijk gedrild worden en zijn wil moet gebogen worden naar de wil van de opvoeder, tot absolute gehoorzaamheid. Zij noemt dit 'zwarte pedagogie'. Zij ziet in haar onderzoek verband tussen deze manier van opvoeden en hoe het mogelijk was, dat vrijwel elke Duitser achter Hitler ging staan en meedeed aan zijn uiterst destructieve propaganda. De meeste Duitsers waren opgegroeid met de ´zwarte pedagogie´ hadden vernederingen gekend in hun kindertijd, doordat er geen rekening was gehouden met hun eigen gevoelens en absolute gehoorzaamheid werd geèist door ouders. Wie in zijn jeugd getraind is in absolute gehoorzaamheid, zal als volwassene weinig moeite hebben met een leider, die dat ook eist.

Jurgen Bartsch

Miller noemt deze tragedie van de kindertijd `de vernietiging van het eigen zelf` Wie je bent als kind is dan niet belangrijk meer, maar de ouders presenteren zich als onfeilbaar en elke opstand tegen hun macht wordt in de kiem gesmoord door vernederingen onder dreiging van straf. Het kind gaat zich voegen naar de wil van de opvoeder en doet wat van hem gevraagd wordt. Dit geeft grote psychische druk en de negatieve emoties, die worden onderdrukt, kunnen geen kant op. Kinderen vluchten in een schijnwereld van drugs of drank of gaan anderen pijn doen, om hun eigen pijn niet te voelen. Voor dat laatste heeft Miller een voorbeeld van een seriemoordenaar, Jurgen Bartsch, die in zijn jonge jaren vreselijk geleden heeft onder mishandelingen. Hij ging zich richten op zwakkere personen, dan hijzelf en liet hen wreedheden ondergaan, die hij zelf geleden had in zijn jeugd. De pijn zocht een uitweg en vond die in weerloze en jonge slachtoffers. Dit is echter geen verontschuldiging voor zijn daden, maar laat wel zien, dat mishandelingen aan een kind begaan, niet zomaar voorbij is als het kind volwassen is.

Inzichten nu

Vanzelfsprekend wordt niet iedereen, die pijn heeft geleden door zijn opvoeding een psychopatisch leider of seriemoordenaar. Maar men moet wel op de hoogte zijn van de gevolgen van kindermishandeling in de ruimste zin van het woord. Men moet als samenleving het hoofd kunnen bieden aan het probleem kindermishandeling, de discussie gaande houden en opvoedingsmethodes aanbieden, waarbij het kind mag worden wie hij is. Als een ouder nog strijd met de demonen uit zijn jeugd, kan hij met psychologische hulp, bevrijdt worden van angst, woede, schuldgevoelens en jaloezie. Dan ben je ook beter voorbereid om je eigen kinderen op te voeden. Zonder in de valkuil van dwang en manipulatie te vallen, die je zelf als zeer negatief hebt ervaren.

Mijn mening

Hoewel het voor mij heel duidelijk is, dat er verband ligt tussen mishandeling en daderschap, heeft het boek een pessimistische levensvisie, vanuit haar perspectief is uiteindelijk de hele persoon met destructieve omstandigheden in de kindertijd voor het leven bepaald is. Ook verwijst zij steeds naar de vicieuze cirkel, waarin een slachtofferen later dader zich bevindt. Verder is het interessant hoe zij alles beschrijft, maar moeilijk beschreven.

Gegevens boek

• Alice Miller, In den begin was er opvoeding
• Uitgever± Unieboek b.v. Houten
• Eerste druk 1980, herziene druk 1998
• ISBN 90 269 2709 6
• Oorspronkelijke titel, Am Anfang war Erziehung, Wege des Lebens