recensie

Wandelenderwijs

Hoewel geen echte wandelgids is dit een boek waarin veel wandelingen worden gemaakt. Bovendien wordt nagedacht over het wandelen zelf, over de verhouding van de mens tot de natuur en het landschap, over de betekenis van de wildernis en over paden en sporen. Aangezien men gewoonlijk wandelt in een landschap, zou dit boek ook kunnen worden beschouwd als een bundel landschappelijke beschouwingen en herinneringen. De lezer wordt meegenomen op een tiental tochten in verschillende landen van West-Europa, van Lapland via Frankrijk en het Iberisch schiereiland tot Griekenland. Er is ook een hoofdstuk gewijd aan het botaniseren, een hoofdtuk aan wandelaars zelf en een aan de betekenis van open plekken in het bos. Alle bewandelde gebieden bevinden zich min of meer in uithoeken van Europa, en nodigen daarom uit om na te denken over de verhouding tussen moderne tijd en traditie, tussen stad en platteland en tussen natuur en cultuur.

De wijze wandelaar

De auteur, filosoof en antropoloog, schreef eerder Filosofie van het landschap (6de druk 1996). Hij toont zich in deze wandelingen, die tevens als kleine essays kunnen worden beschouwd, een bedachtzaam wandelaar. Zijn boek lijkt een pleidooi te zijn voor de aandachtige en geduldige manier van voortbewegen die het wandelen kan zijn en die daardoor een andere dimensie van de wereld opent dan gewoonlijk. In zoverre is Wandelénderwijs ook een oefening in de kunst van het wandelen. Wandelen is dus ook wijs. Of van wandelen word je ook wijs!

Wandelen lijkt een alledaagse bezigheid die iedereen wel kent en beoefent. Maar bij nader toezien is een wandeling toch méér dan een cirkelbeweging rond huis en hof, vooral wanneer we wandelen in de ruime zin opvatten, namelijk als een activiteit die zich minstens voor een deel in natuur en landschap afspeelt. Voor een aandachtig en geduldig wandelaar, bevrijd van de druk van werk, zorg en haast, kan de wereld misschien haar eigenlijke gezicht laten zien. Wandelen is een activiteit (en passiviteit) die verschillende dimensies omvat: die van het lichamelijk-zintuiglijke genot, die van de beschouwing en die van het mediteren, mijmeren en soms dromen.

Een citaat uit 'Wandelenderwijs'

Elke wandelaar heeft een pad nodig. Natuurlijk, soms moet je wel eens een eind buiten de paden lopen, door een bos of een weiland, maar in het algemeen wandelen we toch over gebaande wegen en weggetjes. Het komt tijdens een wandeling ook voor dat je een stuk over een verharde weg moet gaan waarover auto's passeren. En noodgedwongen heb ik eens langs een autobaan moeten lopen. Maar dan blijkt duidelijk dat dit soort wegen geen echte wandelwegen zijn. Niet alleen word je als wandelaar door het snelverkeer gehinderd, maar vanaf een autoweg heb je nu eenmaal een heel andere verhouding tot het omringende landschap dan vanaf een voetpad of veldweg. Zo'n wandelpad, dat is gevormd door de sporen van generaties voetgangers, slingert zich op een onopvallende manier door het land. Het voegt zich bescheiden naar de natuurlijke geleding van het landschap, dit in aperte tegenstelling tot een autobaan die de kortste verbinding wil zijn tussen twee punten en waarvoor het tussenliggende land slechts obstakel of entourage is.

Tot de hedendaagse samenleving heeft de bewuste wandelaar een tweeslachtige verhouding. Enerzijds is het wandelen juist dankzij de moderne samenleving mogelijk geworden. Maar anderzijds verkeert de wandelaar op gespannen voet met diezelfde maatschappij, omdat deze juist datgene bedreigt wat de charme van de wandeling uitmaakt: de verscheidenheid van plekken en landschappen, de harmonie tussen natuur en cultuur en de bespeurbaarheid van het verleden. In dit boek wordt veel gewandeld, maar bovendien wordt de hedendaagse wereld ook bezien vanuit het perspectief van de wandelaar, wandelenderwijs dus.