recensie

Boekverslag Wierook en Tranen

Wierook en Tranen, een boek van Ward Ruyslink. De eerste druk dateert uit 1958 en de gelezen druk is uit 2000 en uitgegeven door Boektoppers.

Titelbeschrijving:

• Titel: Wierook en Tranen
• Auteur: Ward Ruyslinck
• Uitgave: 2000 Boektoppers
• 1ste druk: 1958

Samenvatting:

Waldo is een jongetje van ongeveer 9 jaar dat de oorlog mee moet maken op vlucht voor de Duitsers. Samen met zijn vader en moeder vormen ze een Antwerps gezin dat de Franse grens op de fiets probeerde te bereiken. Maar bij de grens worden ze weg gestuurd omdat deze gesloten is. Als ze dan de andere vluchtelingen volgen worden ze getroffen door een bom. Bij dit bombardement verliest Waldo zijn beide ouders. Waldo wordt dan verzorgd in een hospitaal omdat hij zijn voet heeft geblesseerd. Daar wordt hij met Belgische soldaten meegenomen naar de kust. Daar is namelijk een opvangtehuis. Onderweg stoppen ze een keer en dan ontmoet Waldo met toeval zijn oude buurmeisje Vera die in het gedrang haar moeder is kwijtgeraakt en haar vader zit in het leger. Dan spreken ze af om samen naar de kust te gaan en in de duinen een huis te bouwen en dan daar te gaan wonen tot de oorlog over is. Maar onderweg worden ze ingehaald door de Duitsers die veel land winnen. Ze schrikken zich rot en verstoppen zich in een dichtstbijzijnde schuur. Maar de Duitsers ontdekken hun en ze zijn doodsbang dat ze nu zullen sterven. De Duitsers doen echter niks en laten hun gaan. Omdat de Duitsers nu toch al zo ver zijn besluiten ze om terug te keren naar huis. Het is een lange reis en onderweg stoppen ze nog bij een oom van Vera die Vera eigenlijk niet goed kent. Maar daar zien ze dronken mensen en een vrouw die met haar jack los naar boven loopt en van schrik gaan ze gauw weer weg. Het regent erg en daarom gaan ze schuilen bij een station waar nog meer vluchtelingen schuilen. Daar zien ze een trein aankomen met allemaal gevangen genomen soldaten. Ze gaan kijken of ze Vera's vader kunnen zien. Ze zien echter niet Vera haar vader, maar wel ziet Waldo de man die hem van het hospitaal naar de kust zal regen en hij roept hard maar de man hoort hem niet door het glas heen. Als het droog is gaan ze verder en komen ze vier soldaten op motoren met zijspan tegen en ze mogen meerijden naar Antwerpen. Onderweg stoppen ze echter in het bos en voeren Waldo dronken en dan nemen twee van hen Vera mee verder het bos in. Als Waldo wakker wordt en alles heeft uitgespuugd voelt hij zich verlaten want iedereen is weg. Dan denkt hij dat de Duitsers Vera ook dronken hebben gemaakt en dat ze misschien wel ergens in het bos moet liggen. Hij gaat op zoek en vind Vera kreunend van de pijn op de grond. Waldo vraagt of ze haar geslagen hebben, maar Vera zei dat de Duitsers iets hebben gedaan wat nog erger was. De Duitsers hebben gezondigd en Vera kon Waldo niet precies vertellen wat er was gebeurd, dat kon ze niet. Waldo gaat hulp halen en houd een paardenkar aan met twee mannen erin. Een van die mannen is Juul en hij gaat mee naar Vera. Waldo hoort Juuls schelden op de Duitsers en weet nog steeds niet wat er is gebeurt met Vera, maar hij is wel erg boos. Waldo komt niet te weten wat er met Vera is gebeurt, maar als lezer weet je dat ze is verkracht. Juul en zijn vriend laten een ambulance komen om Vera mee te nemen. De ambulance rijd weg met Vera en zonder Waldo. Dan stelt Juul voor dat zij Waldo wel even in Gent afzetten. Vera ligt namelijk in het hospitaal van Gent. In Gent aangekomen gaat Waldo naar het hospitaal en dan krijgt hij te horen dat Vera is overleden. Hij gaat dan samen met de zuster naar een kapel, waar ze kunnen bidden. Waldo bid echter niet, want hij gelooft niet meer in God en merkt alleen maar dat het er naar wierook ruikt en daar is hij gek op. Dan bedenkt hij dat hij wel heel erg zondigde tegen God en toen vouwde hij zijn handen en deed net alsof de wierook de adem was van God die zijn kwade gedachten weghaalde.

Analyse

Personages:

De hoofdpersoon is de kleine Waldo, hij is met zijn familie vanuit zijn woonplaats Antwerpen naar de kust in Nederland aan het vluchten voor de Duitsers. Hij is 9jaar oud en verliest onderweg zijn ouders bij een bombardement. De ouders van Waldo spelen in het begin van het verhaal ook een grote rol. Zijn vader is erg zorgzaam en waakt over zijn vrouw en kind. Hij ziet er sterk uit, maar tijdens de lange tocht ook erg moe. De moeder van Waldo ziet er tijdens de tocht ook erg moe uit, maar ze blijft wel opletten hoe het met haar kind gaat.

Vera is het meisje waarmee hij de reis vervolgd nadat hij zijn ouders is verloren. Vera woonde in Antwerpen ook bij hem in de buurt. Ze is een aantal jaar ouder dan Waldo en erg zorgzaam en verstandig. Vera is gelovig en in het boek bid ze vaak op spannende momenten.

Vertelsituatie:

Er is vooral sprake van een personale vertelsituatie. Alle gebeurtenissen en gedachten zie je door de ogen van Waldo, hoe hij zijn ouders verliest, wat hij tijdens de reis meemaakt. Maar op sommige momenten wordt het toch even verwisseld door een auctoriale vertelsituatie omdat een jongen van negen dat soort dingen nog niet weet.

Tijd:

Alle gebeurtenissen worden chronologisch verteld. Het hele verhaal speelt zich af in het begin van de Tweede Wereldoorlog, mei 1940. Er komt in het hele verhaal maar één flashback voor. Dat is wanneer de Duitser hem dronken voeren en hij in een diepe slaap valt, dan denkt hij terug aan de tijd toen er nog geen oorlog was en hij nog in Antwerpen woonde. De vertelde tijd is maar vijf dagen, in de eerste vijf hoofdstukken wordt verteld over de eerste vier dagen van de reis en in de andere vier hoofdstukken wordt maar één dag verteld.

Thematiek:

Het thema van het boek is de tegenstelling tussen het onschuldige kinderbewustzijn en de wreedheid van de Tweede Wereldoorlog, de wereld van de volwassenen. In het verhaal zelf komen ook van dit soort tegenstellingen voor: De Duitse soldaten bieden Waldo en Vera aan om met ze naar Antwerpen te brengen, maar voeren Waldo dronken en vergrijpen zich aan Vera.

Motieven

• Angst
• Geloof
• Vriendschap
• De macht van de sterkste (de Duitsers)
• Wreedheid

Het enige leitmotiv dat ik ben tegengekomen in dit verhaal is de voorliefde van Waldo voor wierook, dat verklaart ook de titel. Waldo voelt zich prettig bij de geur van wierook. Ook bij erg verdrietige situaties zoals bij de dood van Vera ruikt hij de bedwelmende geur van wierook in de ziekenhuiskapel en kan hij zich niet echt verdrietig voelen. Twee voorbeelden uit het boek: ” ‘Het riekt hier naar wierook,’ zei ik stilletjes, tegen niemand in het bijzonder, maar toch eerder tegen ma dan tegen pa. Dat was toen hij met zijn ouders overnachtte bij een oude vrouw. Door die geur voelde hij zich veilig en vertrouwd.

“De dood en het leven kwamen tegelijk in me binnen, de dood in mijn lichaam en het leven in mijn ziel. Ik was droef en blij op hetzelfde ogenblik”. Dit is bij na de dood van Vera als hij met de zuster gaat bidden in de ziekenhuiskapel waar wierook brand. Door de bedwelmende geur kan hij niet erg verdrietig zijn. Dit is tevens ook het einde van het verhaal.

Persoonlijke reactie:

Onderwerp:

Het onderwerp van het boek is volgens mij de uitwerking van de oorlog op Waldo, hij komt door allemaal vreselijke gebeurtenissen. Het verlies van zijn ouders, het verlies van Vera. Ik vind het een heel boeiend onderwerp omdat het heel gedetailleerd is uitgewerkt, je weet door de vertelsituatie ook precies hoe Waldo zich voelt tijdens zijn reis. Door de titel kon ik niet echt een beeld vormen van het verhaal maar door ‘tranen’ leek het me wel somber en zielig. De oorlog ligt niet echt in mijn belevingswereld omdat ik heb nooit zelf zo heb meegemaakt en als het eenmaal zo is dan weet ik ook niet hoe ik zou reageren als ik negen jaar oud was en allebei mijn ouders zou verliezen. Vooral omdat de schrijver de gevoelens van Waldo goed uitwerkt vind ik het een zeer gedetailleerd boek. Er wordt niet echt een visie in het boek gegeven, wel is iedereen bang voor de Duitsers maar laten blijken ze helemaal niemand kwaad te willen doen en delen zelfs sinaasappels uit aan de burgers. Ik heb wel eens boeken gelezen en films gezien over de oorlog maar niet over de reis van een jongen die de oorlog wil ontvluchten en er toch in terecht komt.

Gebeurtenissen:

Ik vind de belangrijkste gebeurtenis dat hij met Vera verstopt zit voor de Duitsers in een hooischuur maar toch wordt ontdekt. Dan blijkt dat de Duitser helemaal geen kwaad willen doen aan onschuldige burgers. Het is mooi dat in het boek toch blijkt dat de Duitser geen kwaad willen doen, terwijl iedereen dacht dat het moordende beesten waren. De gevoelens zijn heel belangrijk omdat je bij elke gebeurtenis weet hoe Waldo zich voelt of erover denkt. De meeste gebeurtenissen zijn logisch verteld omdat het verhaal chronologisch verloopt, alle gebeurtenissen volgen elkaar op. Bijna alle gebeurtenissen zijn spannend, Waldo weet niet wat er gaat gebeuren want het is oorlog. Ook zijn er ontroerende gebeurtenissen, bijvoorbeeld als Waldo zijn ouders verliest of als Vera sterft. De gebeurtenis waarbij Waldo zijn ouders verliest vond ik de ontroerendste, ik had niet verwacht dat hij zo snel in het boek er al alleen voor zou staan. Maar eigenlijk voelt Waldo op dat moment geen verdriet maar alleen ongeloof het beeld van de schoen van zijn moeder en het lichaam van zijn vader blijven het hele verhaal door in zijn hoofd spoken. Een aantal gebeurtenissen zetten me wel aan het denken, was de oorlog echt zo gegaan of was het toch voor een groot gedeelte fictie. Gedurende het hele boek blijven de gebeurtenissen boeien, soms is er even een stuk niet spannend maar toch blijf je lezen want het wordt niet saai of vervelend om te lezen. De meeste verbanden worden wel gegeven dat maakt het lezen ook erg makkelijk daarom blijft het wel gemakkelijk boeien maar heb je minder diepgang. Ik ken dit soort gebeurtenissen niet uit films of uit een ander boek.

Personages:

Ik kan me niet echt goed inleven in het personage van Waldo, omdat ik nog nooit een oorlog heb meegemaakt weet ik niet hoe ik zou handelen. In dit verhaal vond ik Waldo geen held, hij ondernam geen gevaarlijke dingen en was een beetje onzeker. Vera vond ik wel een heldin, omdat ze voor Waldo zorgt tijden de reis en doet alsof ze weet wat ze allemaal doet. Waldo laat zich niet kennen als hij moe is laat hij dat niet merken. De karaktereigenschappen vind ik goed uitgewerkt, Waldo is een klein dapper jongetje die zich niet laat kennen en Vera is een soort moederfiguur voor hem ook al is Waldo verliefd op haar. Het maakt ze heel levensecht omdat je weet hoe ze zich voelen, of ze bang zijn of moe. Dat is heel goed uitgewerkt. Het meeste kom je in het boek te weten over Waldo omdat je meemaakt wat hij allemaal denkt, voelt en ziet. Ik vind de hoofdpersonen wel sympathiek, ze geven niet op en blijven doorzetten om naar de kust te komen. Dat keur is wel goed, ondanks dat ze allebei zonder ouders op pad zijn geven ze het niet op. De meeste beslissingen vind ik wel begrijpelijk, maar ze zijn soms te goed van vertrouwen. Toen ze met de Duitsers mee gingen. Ik weet niet hoe ik zou reageren als ik die leeftijd zou hebben en in een oorlog zou zijn, ik verwacht wel dat het bijna hetzelfde zou zijn.
In de meeste situaties handelen ze wel voorspelbaar, maar als ze dat niet zouden doen zouden ze in grote problemen komen met de Duitsers.

Opbouw:

Het is niet ingewikkeld van opbouw, het is chronologisch verteld en er zijn geen lastige passages. Dat vind ik niet erg, het leest gemakkelijk en snel dat is wel fijn. Het hele verhaal is spannend, dat blijft boeien en het is goed afgewisseld met een aantal ontroerende gebeurtenissen. De enige flashback die ik in het verhaal heb kunnen ontdekken is op het moment dat Waldo door de Duitsers dronken wordt gevoerd. Op dat moment maakt het niet uit voor de lezer omdat je weet dat hij niet helder denkt. Ik vind dat er wat meer flashbacks in hadden mogen zitten, de kleine Waldo zou toch wel vaker terug kunnen denken aan de goede tijd thuis. Je ziet alles door de ogen van Waldo, dat vind ik goed gedaan want zo kom je de gevoelens en gedachten van hem te weten en dat vind ik heel geslaagd. Je weet in het boek of hij bang is of juist blij. Het slot is wel open, je weet niet of Waldo wel bij de kust komt. Het einde is in de ziekenhuiskapel. Het boek begon te boeien toen Waldo er alleen voor stond. Een kleine jongen van negen jaar die zonder ouders probeert de oorlog te ontvluchten.

Taalgebruik:

Het taalgebruik is niet moeilijk, er zitten geen moeilijke woorden in. Er zijn niet erg veel dialogen bijna alleen maar tussen Vera en Waldo. Het is goed afgewisseld en dat leest fijn. Er was geen sprake van beeldspraak, symboliek. Dat leest heel gemakkelijk, een jongen van negen kan dat soort dingen ook niet begrijpen dus zit het niet in het boek. Daarom past het taalgebruik ook bij de personages, Waldo kent geen moeilijke woorden of beeldspraak daarom is het niet gebruikt. Soms waren er wel Belgische citaten: ‘Het riekt hier naar wierook’

Recensies

1ste recensie

Eerst heeft de recensent het over de schrijver van het boek Ward Ruyslinck, hij vergelijkt het pseudoniem met een die Bordewijk had kunnen bedenken. Hij gebruikt allerlei emotivistische argumenten: ‘Ward Ruyslinck concentreert zich op het kleine gezin van het jongetje Waldo en zijn ouder en geeft zijn relaas op een sobere, naturalistische wijze. Hij geeft ook een korte beschrijving van de inhoud waarin hij verteld over het ‘vertederende accent’ en ‘Grote zuiverheid’. De recensie is overal niet erg positief over het verhaal van Waldo in de oorlog maar toch verwachten ze dat de jonge Ward Ruyslinck een goede toekomst tegemoet gaat zien.

2de recensie

Hierin heeft Ward Ruyslinck het over de verfilming van het boek. Hij is tevreden met het resultaat, ‘op enkele details na zei hij bijzonder tevreden te zijn met de uitkomst’. Hij vergelijkt het met de film ‘Een brug te ver’.