recensie

Boekrecensie: 'Gelukkig hebben we de foto's nog'

Marcel Langedijk heeft een aangrijpend boek geschreven over de worsteling met het leven van zijn broer Mark. Op het moment dat hij aan zijn verhaal over Mark begint, is Marcel net vader geworden en heeft hij sinds kort weer contact met Mark, nadat hij en de overige familieleden eerder alle banden met hem hadden verbroken. Mark was namelijk alcoholist en zijn familie had de hoop op een goede afloop opgegeven na hem te hebben gesteund bij de ene na de andere mislukte afkickpoging. Maar dan neemt Mark, inmiddels in de veertig, zelf opeens weer contact op met zijn familie. Hij heeft schokkend nieuws: hij blijkt al een hele tijd bezig te zijn geweest om euthanasie voor zichzelf te regelen en nu is het bijna zover.

Boekgegevens

• Auteur: Marcel Langedijk
• Titel: Gelukkig hebben we de foto's nog
• Uitgeverij: Q
• Jaar van verschijning: 2017
• ISBN: 978-90-214-0700-5

Journalist Marcel Langedijk beschrijft in een serie korte hoofdstukken, afgewisseld met fragmenten uit het dagboek dat Mark in de periode voorafgaand aan zijn dood bijhield, wat voor impact de naderende 'aangekondigde dood' op Mark, zijn ouders en zijn broer Marcel en zus Angela heeft. Ze moeten allemaal een draai maken: van gefrustreerde hulpvaardige toeschouwers die keer op keer werden teleurgesteld, naar begeleiders van Mark op diens laatste reis.

Ogenschijnlijk succesvol

En passant doet Langedijk in een vlotte, directe stijl de voorgeschiedenis uit de doeken: hoe Mark van een vrij stille, verlegen jongen opgroeide tot een man met een gezin, een succesvol bedrijf en elk jaar een mooie vakantie. Een man die ogenschijnlijk alles had wat zijn hartje begeerde en gelukkig was.

Wat er in Marks binnenste gebeurde, bleef lang verborgen. Hij speelde zijn rol in de maatschappij, maakte carrière en deed naar buiten toe of alles prima was. In werkelijkheid vrat het aan hem dat hij zijn dromen niet had nagejaagd, dat hij in zijn eigen ogen de makkelijkste weg had gekozen. Hij deed niet wat hij eigenlijk had willen doen en ging stug door met doen wat hij dacht dat hij móést doen, of wat anderen van hem verwachtten.

Niet zeuren

Zoals zoveel mannen praatte hij niet over zijn twijfels. Hij vond dat hij niet moest zeuren, anderen niet met zijn depressies mocht belasten. Maar hij betaalde daar wel een prijs voor: hij moest drinken om het vol te houden. Véél drinken. Achteraf was het voor zijn vrouw en zijn familie onbegrijpelijk dat hij zijn verslaving zo lang verborgen had weten te houden, dat ze de signalen nooit hadden opgevangen.

Toen de schijn niet meer op te houden was en Mark alles kwijtraakte wat hij had gehad, begon de lange weg naar beneden. Afkicken, toch weer drinken, steeds verder afzakken ondanks hulp van zijn familie die hem steeds weer uit de ellende trok en naar de volgende afkickkliniek bracht. Telkens begon Mark onmiddellijk weer met drinken nadat hij uit de kliniek was ontslagen, tot hij ten slotte na meer dan twintig afkickpogingen zo ver was afgetakeld dat zijn familie de handen van hem af trok en hij zelf ook niet meer verder wilde.

Ophef over euthanasie

Na voorpublicaties uit het boek ontstond internationale ophef over dit geval van euthanasie: gaven ze in Nederland nu ook al een spuitje aan alcoholisten om maar van ze af te zijn?

Wat Langedijk vooral laat zien is hoe onterecht en belachelijk dat vooroordeel is. Hij toont in detail hoe zorgvuldig en langdurig het voortraject is, met toetsing door meerdere artsen en uitgebreide gesprekken met de betrokkene, en hoe pijnlijk het voor alle betrokkenen is om te accepteren dat iemand van wie je houdt echt niet verder wil leven omdat er geen perspectief meer is. Maar hij laat ook zien dat euthanasie uiteindelijk een verlossing kan zijn, een opluchting als het enige alternatief is om de betrokkene maar aan zijn lot over te laten tot die er zelf een eind aan maakt, met alle traumatische gevolgen van dien voor de nabestaanden.

Humor

Langedijk weet de pijn en woede dat het zo gelopen is indringend te verwoorden en tegelijk over te brengen dat dit al met al toch de beste oplossing was, ook al zal Marks dood voor iedereen die hem kende blijven schrijnen. Het verhaal van zijn worsteling zal niemand onberoerd laten. Daarbij weet Langedijk ook de humor in het verhaal te verweven die zo kenmerkend was voor zijn broer. Zo noemt Mark dokter Marijke, de arts die de euthanasie zal gaan uitvoeren, een 'moordwijf'. Dergelijke momenten geven lucht aan het verhaal en zorgen er samen met de vlotte journalistieke stijl voor dat het geen loodzwaar verslag is geworden.

Ongeveer tegelijk met het hier besproken boek verscheen een ander autobiografisch verhaal over een broer die niet meer verder wilde leven: 'Man o man' van Nathan Vos. Voor wie in deze problematiek geïnteresseerd is, kan dat boek interessant vergelijkingsmateriaal bieden met het aangrijpende verhaal van Langedijk.