recensie

"De ontdekking van de hemel" door Harry Mulisch

Toen dit boek in 1992 uitkwam zorgde het voor een hype onder Nederlandse lezers. Die vervolgens erg verdeeld waren, was het nu echt een topboek of was het vooral pretentieus?

Het Boek

Titel: De Ontdekking van de Hemel
Auteur: Harry Mulisch
Uitgeverij: De Bezig Bij
Plaats en Jaar van Uitgave: Amsterdam, 1998
ISBN: 90-234-3560-5

Indeling van het boek

Het meer dan 900 pagina's tellende boek vertelt het verhaal van twee vrienden, Onno Quist en Max Delius, de vrouw van Onno (die tevens ex-vriendin is van Max) Ada en hun zoon Quinten. Het boek is in vier delen opgedeeld: Het begin van het begin, het einde van het begin, het begin van het einde en het einde van het einde. Elk van die delen wordt geopend met een gesprek tussen twee engelen. Waarbij een engel de verteller is, die vertelt hoe het hem gelukt is de 'Tien geboden' terug te halen van de aarde. En hoe hem dat gelukt is, dat is het verhaal van Onno, Max, Ada en Quinten.

Korte Inhoud

Begin van het begin

Omdat het zo'n dik boek is hier slechts in een notendop het verhaal. Onno en Max ontmoetten elkaar en worden boezemvrienden, ze delen alles met elkaar. Op een dag ontmoetten ze Ada, een jonge celliste en Max, de vrouwenjager, begint een relatie met haar. Een relatie die zij echter verbreekt op het moment dat hij er, wanneer ze aan het vrijen zijn, plotseling vandoor gaat omdat Onno aan de deur is. Wat zij niet weet is dat Max en Onno hebben afgesproken om uit te zoeken wat er gebeurd is met de vader van Max, een oorlogsmisdadiger. Nadat de relatie is uitgeraakt gaat Max op reis naar het land van zijn vader, Oost-Europa en in die tijd bloeit er iets moois op tussen Onno en Ada. Bij terugkomst accepteert Max de situatie zoals die is. Dan krijgt het drietal de kans om naar Cuba te gaan, waar op dat moment net Fidel Castro aan de macht is gekomen. In de Cubaanse zee verwekt Max bij Ada een kind.

Einde van het begin

Wanneer Ada merkt dat ze in verwachting is, is ze van haar stuk gebracht, maar ook blij. Ook Onno, die niets van het overspel van zijn vriendin weet, is in de wolken. Hijzelf begin teen nieuwe carrière, na eerst als taalkundige in de weer te zijn geweest, begeeft hij zich nu in de politiek. Max is geschokt door de zwangerschap en heeft het gevoel dat zijn vriendschap met Onno haar glans heeft verloren. Max, die astronoom is, krijgt een nieuwe functie bij de sterrenwacht in Westerbork, waar hij grotendeels gaat wonen. Op een dag bezoeken Onno en Ada hem daar en tijdens een autoritje krijgen ze een ongeluk. Onno en Max komen met de schrik vrij, maar Ada komt bekneld te zitten en raakt in coma. In het ziekenhuis wordt ze kunstmatig in leven gehouden. Max maakt zich inmiddels enorme zorgen om het ongeboren kind, want wie is de vader? Hij is inmiddels een relatie begonnen met de moeder van Ada en besluit een plan aan Onno en Sophia (de moeder van Ada) voor te leggen. Bij deze constructie gaan Max en Sophia, samen met de baby van Ada, ergens in de buurt van Westerbork wonen en zullen samen voor het kind zorgen. Onno is verbijsterd, maar ook erg blij met dit idee. Dan wordt de baby geboren, Quinten Quist, een erg bijzonder jongetje zoals al snel zal blijken.

Begin van het einde

Onno woont in Amsterdam en maakt carrière in de politiek. Hij ziet zijn zoon niet veel. Quinten woont met Sophia en Max op een kasteel en groeit echter snel op en in een omgeving waar hij allerlei bijzondere dingen ziet en leert. De kleine Quinten wordt vooral gefascineerd door architectuur. Onno is inmiddels weer samen met een vroegere vriendin en wordt staatssecretaris. Op een noodlottige dag, waarbij Onno gevraagd zou worden minister van defensie te worden, blijkt er een brief te zijn binnengekomen over zijn betrekkingen op Cuba, waar hij deel zou hebben genomen aan een conferentie en in een commissie zou hebben gezeten die zich bezighield met de gewapende strijd. Op diezelfde middag krijgt hij het bericht dat zijn vriendin Helga bij een misdaad om het leven is gekomen. Onno besluit dat zijn leven zoals het was geen zin meer heeft en besluit in Nederland te verdwijnen, waarbij hij aan niemand vertelt waar hij naar gaat. Max heeft inmiddels ook een nieuwe vriendin. Op een avond is Max bij zijn vriendin en zit buiten te drinken en na te denken, hij krijgt een geweldige ingeving, maar dan slaat een meteoriet in en overlijdt hij. Nadat zijn vader is verdwenen en zijn pleegvader is overleden besluit Quinten om op zoek te gaan naar Onno.

Einde van het einde

Quinten vertrekt naar Italië om daar zijn vader te vinden en loopt hem per toeval in Rome tegen het lijf. Onno woont daar al enige tijd en lijdt er een enigszins verloederd bestaan. Wanneer hij Quinten ontmoet is hij heel gelukkig. Quinten is nog steeds geobsedeerd door architectuur en kan zijn hart ophalen in Rome. Wanneer hij echter in het Sancta Sanctorum komt wordt hij gegrepen door het gevoel dat er hier iets bijzonders aan de hand is. Hij overtuigd Onno er van dat de Tien Geboden hier te vinden moeten zijn en op een nacht breken ze samen in en halen inderdaad, zoals later zal blijken, de Tien Geboden tevoorschijn. Nu worden ze door angst bevangen en besluiten het eerste het beste vliegtuig naar elders te nemen. Dat vliegtuig brengt hen naar Israël. Ze besluiten naar Jeruzalem te gaan, waar Quinten er zeker van is dat hij de plek gevonden heeft waar hij de Tien Geboden naar toe moet brengen. Wanneer hij 's middags in zijn hotel in een soort van droomtoestand het hotel verlaat met medeneming van de Tien Geboden, en brengt ze naar de Kettingkapel waar de Tien Geboden tot leven komen en kapot vallen. Quinten zelf verdwijnt in zijn eigen droom. Onno ontdekt dat Quinten verdwenen is en belt in paniek Sophia op. Tegelijkertijd krijgt hij een hersenbloeding.

Mijn mening

Het boek van Mulisch is uiterst doordacht en op veel verschillende manieren te lezen. Als een avonturenroman, als een psychologische roman, als een filosofische roman. Mulisch heeft een heleboel kennis en weetjes in zijn verhaal gestopt. Er wordt gefilosofeerd over het Christendom, het Jodendom, de Tweede Wereldoorlog, muziek, astronomie, etc. De vriendschap tussen Max en Onno is op een interessante manier beschreven en voor mij persoonlijk is het eerste deel van het boek, wat die vriendschap beschrijft eigenlijk het mooiste. De eindeloze gesprekken, grapjes, scheppen een unieke sfeer, die na het verraad van de vriendschap niet meer terugkomt.

De politieke carrière van Onno is ook boeiend om te volgen, vooral wanneer hij opklimt in de rangen en in sommige mensen makkelijk oud-politici te herkennen zijn (Dries van Agt, Ruud Lubbers, Hans van Mierlo). De politieke voorkeur van de schrijver ligt er hier wel dik bovenop.

Op sommige plekken doet het boek wat gekunsteld aan. De dingen die Quinten op het kasteel leert blijken later allemaal in het teken te staan van zijn zoektocht naar de Tien Geboden. Ook het einde is vrij bizar, maar op zich wel passend in het geheel.

Van Max Delius is wel gezegd dat hij het alter ego van Mulisch zelf is. Ook Mulisch heeft een joodse moeder en een van oorsprong Oostenrijkse vader. Integendeel tot de vader van Max echter, zorgde zijn vader voor dat zijn moeder in veiligheid bleef tijdens de oorlog. Ook is Max, net als Mulisch zelf, een notoir vrouwenjager.

Het is een boek dat makkelijk vaker gelezen kan worden, omdat er zoveel dingen in te ontdekken zijn. En ondanks de grote hoeveelheid informatie die er in het boek zit, is het toch heel makkelijk leesbaar.