recensie

Monumenten van de Wadden - boek over de 75 mooiste gebouwen

In het boek Monumenten van de Wadden - de 75 mooiste rijksmonumenten van Texel, Vlieland, Terschelling, Ameland en Schiermonnikoog, staan rijksmonumenten die op de Waddeneilanden van Nederland te vinden zijn. Het zijn commandeurshuizen, musea, boerderijen, molens en vuurtorens. Het boek is geïllustreerd met meer dan 250 foto’s. Het is een uitgave over het cultureel erfgoed van de Nederlandse bewoonde Waddeneilanden.

Fotoboek van mooie gebouwen op de Wadden

• Monumenten op de Waddeneilanden
• De geschiedenis van de Waddeneilanden in vogelvlucht
• Monumenten en hun bewoners op Texel
• Bedsteden, tegelwanden en Betzy Akersloot-Berg op Vlieland
• Brandaris op Terschelling
• De ongekende welvaart van Ameland
• De eilander huisjes op Schiermonnikoog hebben een soort aura
• Ger Schoolenaar en Pim Smit
• Prachtig naslagwerk

Monumenten op de Waddeneilanden

De 75 mooiste monumenten staan gebundeld in dit boek. Dat betekent dat er veel meer monumenten op de eilanden staan: het zijn er meer dan vijfhonderd. De samenstellers hebben een selectie gemaakt van de 75 mooiste rijksmonumenten. Het is een boek om op te pakken, door te bladeren, in te lezen, goed te bekijken, weg te leggen en later nog eens te pakken.

De geschiedenis van de Waddeneilanden in vogelvlucht

Het boek met de vele foto’s begint met een stukje theorie: de geschiedenis van de Waddeneilanden. Het ontstaan van de eilanden, de Allerheiligenvloed, de Sint-Nicolaasvloed, de Sint-Hubertusvloed en de invloed van die vloeden op de vorming van de eilanden.

Texel

We leren over Texel, het enige eiland dat ook een stad is en stadsrechten kreeg in 1415. Het Noord-Hollandse Waddeneiland vierde in 2015 600 jaar Texel Stad, het eiland dat zich ontwikkelde tot schapeneiland en het eiland dat een Gouden Eeuw beleefde als rede van de vele schepen die op de oost voeren. De Rede van Texel was een begrip en is prachtig zien in het museum Kaap Skil.

Vlieland

Vlieland werd in de dertiende eeuw Insula Fle genoemd en ook dit eiland was belangrijk als rede van handelsvloten en oorlogsschepen. Berucht is de brand van Oost-Vlieland in 1575. Spanjaarden legden tijdens de Tachtigjarige Oorlog bijna het hele dorp in de as.

Terschelling

Tot aan de Sint-Hubertusvloed in 1287 was Terschelling te voet bereikbaar. In de 14e eeuw lieten kooplieden er een baken bouwen en dat baken werd later de vuurtoren, die als Brandaris bekendheid verwierf en nog steeds zijn bundels licht over het eiland laat schijnen.
Ook Terschelling kreeg te maken met een grote brand. In 1666 brandden Engelse soldaten West-Terschelling plat tijdens de Nederlands-Engelse oorlog. Wat er nog staat aan monumenten op West-Terschelling is dan ook van na die datum.

Ameland

Ameland is het land waar de Cammingha’s tweehonderdvijftig jaar lang regeerden. In 1704 kwam het eiland in handen van Johan Willem Friso prins van Oranje-Nassau en Koning Willem-Alexander is nog altijd Erf- en Vrijheer van de Heerlijkheid Ameland. De walvisvaart heeft het eiland welvaart gebracht en mooie huizen.

Schiermonnikoog

Dit eiland werd voor het eerst bewoond in de middeleeuwen door monniken en dankt er zijn naam aan. Het eiland is eeuwenlang particulier bezit geweest en de laatste eigenaar, Graaf von Bernstorff (tot 1939), is op het eiland nog terug te vinden in de naam van een beroemd horeca-etablissement. Na de oorlog confisqueerde Nederland het eiland.

Monumenten en hun bewoners op Texel

Van elk eiland worden monumenten en hun bewoners, eigenaren of beheerders getoond. De mensen achter het monument komen aan het woord. Ze vertellen wat voor hun het gebouw zo belangrijk maakt en waarop het gekoesterd moet worden. “Al winnen we een miljoen in de loterij, we gaan hier niet weg.” Dat zegt bijvoorbeeld Janna Sierma over haar huis in Den Burg op Texel. In Den Burg staat ook de Oudheidkamer. Het is een van de huisjes die het heeft geschopt tot KLM Delfts blauw huisje. Voor Klaasje ter Haar-van der Linde is het haar tweede huis. Ze werkt in die Oudheidkamer.

Bedsteden, tegelwanden en Betzy Akersloot-Berg op Vlieland

Een schapenboet, bedsteden en tegelwanden komen voorbij. Op Vlieland staat het huisje waar Betzy Akersloot-Berg woonde en schilderde. Elsje de Ruijter is er beheerder. “De geest van Betsy Berg hangt nog steeds in dit huis.” Haar schilderijen hangen nog altijd aan de wanden.

Brandaris op Terschelling

De Terschellinger Brandaris staat in het boek, met recente en oude foto’s. Ook Het Wakend Oog staat er in, waar Ina Schoustra-Schutter en Sytse Schoustra koffie en broodjes serveren. Het ademt de geschiedenis van de Lutine.
Boerderij ’t Jit vinden we in het boekwerk, een boerderij waarvan het gebinte afkomstig is van gestrande schepen. Marc Volger woont er in en hij zegt: “Je voelt in dit huis altijd de tijd en de inbreng van mijn opa.”

De ongekende welvaart van Ameland

Tal van huizen op Ameland dateren uit de tijd van de walvisvaart. Marten Jansen, Hidde Dirks Kat en commandeur Sorgdrager. Het leverde commandeurshuizen op die het bezichtigen meer dan waard maken. Mooie gevels en rijk betegelde kamers. Marian Iemhoff-Bakker en Arjan Iemhoff bewonen in Hollum een oude bakkerij. In het midden van de gevel staat een onder- en bovendeur met daarboven de Romeinse cijfers en letters J.T. AN. CI. CICCLXIIII.NO.AP. Het betekent: ‘Het huis is gebouwd door Johannes Tjallings in het jaar 1764 en zijn vrouw is Aartke Pieters.' De noordmuur is bol gebakken door de hitte. Marian Iemhoff, ten tijde van het maken van het boek bewoonster van het pand, laat in het boek optekenen: “De halve deur zorgt voor contact met het eiland.”

De eilander huisjes op Schiermonnikoog hebben een soort aura

Op Schiermonnikoog hebben de oude huisjes een soort aura, ze bieden bescherming. De foto’s van de huisjes zijn prachtig en de bewoners die hun medewerking aan het boek hebben gegeven laten zien hoe ze genieten van hun woning en hun eiland. “Vakantiegangers die wat stilte zoeken, zijn onder de indruk van de ruimte", zeggen Willy Veldhuis-Jansen en Jacobus Veldhuis. Zij zetten zich in voor het behoud van de Sint-Egbertkapel.

Ger Schoolenaar en Pim Smit

De samenstellers van het boek spraken met vele eilanders en doken in diverse archieven en spitten waddenboeken door. Ger Schoolenaar, journalist, schreef eerder '400 jaar Amsterdamse Grachtengrodel'. Pim Smit is de fotograaf en vormgever van het boek.

Prachtig naslagwerk

Er is al veel over de wadden geschreven en dit boek draagt aan de collectie een waardevol exemplaar bij. De monumenten zijn helder omschreven en in de tijd gezet. De bewoners en beheerders vertellen hun gevoelens over het gebouw en dat maak dit, samen met de foto's van exterieurs en interieurs, tot een prachtig naslagwerk over de rijksmonumenten op de Waddeneilanden. Schoolenaar en Smit hebben er goed aan gedaan alle eilanden in één boek te plaatsen. Het laat duidelijk zien wat een verschillen en overeenkomsten er tussen de eilanden zijn op monumentengebied. Elk eiland zijn eigen historie en elk eiland zijn eigen specifieke monumenten.

Uitgeverij Huys

• Adres: Cornelis Schuytstraat 68, 1071 JL Amsterdam
• Website: www.uitgeverijhuys.nl
• Samenstellers: Ger Schoolenaar (tekst) en Pim Smit (fotografie en vormgeving)
• Concept: Pim Smit
• Eindredactie: Greet de Haas
• Eerste druk: 2016
• ISBN: 978-94-90892-04-3

Lees verder

• Commandeurshuizen met muizentandjes en tegels op Ameland
• Sint Clemenskerk in Nes op Ameland - Cuyperskerk
• Bovenlicht op Ameland - raamversiering boven de voordeur
• Vuurtoren van Ameland aan de Oranjeweg bij Hollum