recensie

De sterkste verhalen van Ameland - Bundel kroegverhalen

Hotel café Nobel in Ballum op Ameland is een begrip. Aan de toog van het familiebedrijf, waar na elkaar Willem Barend, Barend Willem, Willem Barend en Barend Willem Nobel achter de bar stonden en staan, is het altijd gezellig. Er zijn daar al heel wat sterke verhalen over de bar gegaan. Boeken zijn er over vol te schrijven, maar meestal komen de verhalen niet verder dan de kroeg. Daar heeft Nobel iets aan gedaan door de kroegverhalen te laten opschrijven en bundelen in een boekje met de titel: De sterkste verhalen van Ameland.

Kroegverhalen gebundeld

• Sterkste verhalen
• Kroegbazen en kroegbezoekers
• Nobeltje van Ameland
• Waar het mee begon
• Geheim familierecept
• Officiële Nobeltje
• Geniet ervan
• Berucht

Sterkste verhalen

De twaalf sterkste kroegverhalen van Ameland zijn samengebracht in een mooi stevig kaft. Ze komen uit café Nobel, maar ook uit andere kroegen van het eiland. Onder de Vuurtoren bijvoorbeeld, of uit de oude strandtent. In elke gezellige kroeg komen de verhalen vanzelf los.

En dan BAM!

Uit de introductie: "Je herkent ze meteen: een groepje mannen aan de bar. Aandachtig luisteren ze naar een grote vent met een verweerde kop. Je ziet aan z’n gezicht dat het een spannend verhaal is. Z’n wenkbrauwen schieten op en neer. Hij fluistert bijna, buigt zich samenzweerderig naar de andere mannen toe, de mannen buigen mee …. En dan … BAM! De klap op de bar. De grote man buldert van het lachen. Na de schrik brult de rest met hem mee."

Kroegbazen en kroegbezoekers

Van die dingen. Zo gaat dat vaak aan de toog. Het gonst op Ameland van de stoere verhalen en prijs je gelukkig als je bij de toehoorders zit. Ze zijn nu ook voor niet-kroeglopers ontsloten. De verhalen zijn gebaseerd op vertellingen van een aantal kroegbazen, kroegbezoekers en rasvertellers van Ameland. Zij hoorden de verhalen aan of vertelden ze zelf aan de toog. Bert van Campen, Frank Hulsebos, Dries van der Laag, Barend Nobel, Harry Nobel, Wim Nobel en Kor Overwijk. Ook Cinto Prosperi, directeur VVV Ameland, wordt bedankt voor zijn medewerking. Zonder de hulp van deze mensen had het boekje niet gemaakt kunnen worden, zegt de colofon.

Journalisten

Ervaren schrijvers tekenden ze op. De journalisten die de verhalen te boek stelden zijn Lotte Grimbergen, Astrid van Rooij en Coen van de Ven. Cecile Vrinten maakte er illustraties bij.

Nobeltje van Ameland

Het boekje werd uitgegeven in opdracht van Nobeltje, de Amelander liqueur die sinds 1902 naam heeft gemaakt en tot ver over de eilandgrenzen beroemd is. De ontstaansgeschiedenis van het Nobeltje zelf is een van de spannendste verhalen van Ameland.

Waar het mee begon

Het begint bij Willem Barend, overgrootvader van de uitbater die in 2015 aan het roer staat. Hij had eind 19e/ begin 20e eeuw een café in Ballum op Ameland. De winter van 1901/ 1902 was geen Elfstedentochtwinter maar het was wel extreem koud. Er werd in dat jaar eind januari een arrensleewedstrijd in Holwerd gehouden en daar deden Amelander menners aan mee. De tocht na de wedstrijd, terug naar het eiland, moet bar zijn geweest en de mannen hielden zich warm met een sterk slokje. Eenmaal op het eiland doken ze in Ballum de kroeg in en zetten zich aan de toog bij Willem Barend Nobel.

Geheim familierecept

De mannen vroegen of Nobel nog drank had. Willem Barend wilde geen ‘nee’ verkopen en dook de keuken in. Daar mixte hij ter plekke een drankje dat heel goed viel bij de verkleumde mannen. Wat er precies in het brouwsel zit willen de Nobels niet vertellen: het is het geheime familierecept dat van vader op zoon is overgegaan. Overgrootvader, Willem, grootvader Barend en vader Willem hadden geen vergunning om te mogen bottelen en daarom werd de drank jarenlang onder de toonbank verkocht. Dat ging goed tot 1982, toen een student aan de politieschool op de barkruk zat te genieten. Ze kwam de dag daarop te laat op school en vertelde over het likeurtje dat ze bij Nobel in Ballum had gedronken.

Officiële Nobeltje

Nog diezelfde avond volgde er een inval. Veel flessen werden in beslag genomen, maar een deel van de voorraad werd niet ontdekt, zodat de geheime handel gewoon door kon gaan. Na dat akkevietje wordt de familie gedwongen de productie te legaliseren. Het officiële Nobeltje ontstaat en de productie wordt geprofessionaliseerd. Het bottelen gebeurt niet meer in Ballum – soms zelfs in schoongespoelde flessen van het strand – maar in Schiedam. De hoeveelheden die over de toonbank gaan zijn zo groot dat dit niet meer in een keukentje te doen is. Naast Hotel en Café Nobel staat een slijterij, waar liters, halve liters, zakflacons en miniflesjes worden verkocht.

De sterkste verhalen van Ameland

• eigen uitgave, geen ISBN
• A NotUrban / Social Newsroom production Amsterdam / Utrecht 2015
• € 7,50

Geniet ervan

Barend Nobel staat met een foto voorin het boekje. Hij introduceert de verhalen en begint met “Beste levensgenieter,” en eindigt met “Geniet ervan!” En dat zal wel lukken, met dit boekje in de hand met al dan niet een glaasje Nobeltje ernaast. De twaalf verhalen komen elk uit een ander jaar en het jaartal staat er in alle gevallen bij. Het zijn oude verhalen en recente. De oudste is uit de tijd van de walvisvaart, uit 1777 en de meest recente is van 2006. Mooie korte verhalen met in alle gevallen een twist op het eind. Eigenlijk moet je ze horen vertellen aan de toog zelf, maar met de bundeling is er ook voor niet kroeglopers te genieten van de aangedikte anekdotes. Bij elk verhaal kun je je voorstellen dat er een kern van waarheid in zit en dat er voor de rest een heerlijke smeuïge laag verzinsel overheen gegoten is, aangedikt met flarden van andere geschiedenissen, gecombineerd tot een mooi verhaal. Zoals dat in een kroeg gaat, waar het verhaal misschien al honderd keer is verteld en toch telkens weer anders klinkt.

De kroegverhalen zijn voor het nageslacht bewaard en daar heeft Nobel de lezer een dienst mee bewezen. Het is een boekje - met illustraties die losjes en leuk de sfeer pakken - dat bij geen enkele Ameland- of sterke verhalenliefhebber mag ontbreken.

Berucht

Eén van de verhalen gaat over Ari Olivier, in de jaren tachtig lid van de Amsterdamse penose. Het was de tijd van de ontvoering van Gerrit Jan Heijn, topman van Ahold, en het vertelt over de humor van de oplichter, die op Ameland een broodje kroket kwam eten.
Een ander verhaal gaat over een strandtenthouder, die voor vierduizend euro zijn tent een weekend verhuurt aan een club, zonder te weten dat het een sm-club betreft.
Het verhaal van Rixt van het Oerd ontbreekt niet. Het is wellicht het bekendste verhaal van het eiland over een vrouw die in het oostelijkste duingebied woont en schepen misleidt met een lamp. Tot ze haar eigen zoon dood op het strand aantreft.
Fraai is ook het verhaal van de cocaïnevondst op het strand, waarmee een pas op het eiland gestationeerde politieagent de blits dacht te maken. Het was meel en de agent kreeg de bijnaam pannenkoek, Piet pannenkoek.

Kleine juweeltjes zijn het, die een glimlach ontlokken aan wie ze leest. Nog mooier is het om mee te bulderen aan de toog als een van de Amelander vertellers ze nogmaals uit de kast haalt en ze op eigen wijze, in een nieuwe variant, vertelt. En dan slapen, bijvoorbeeld in Hotel Nobel. Het is genieten!

Lees verder

• Ballum – Dorp op Waddeneiland Ameland
• Vermaning in Ballum op Ameland - Doopsgezinde kerk
• Verhalen vertellen – 23 tips voor een boeiende vertelwijze