recensie

Borderline Times - Dirk de Wachter (boekrecensie)

Zijn we tegenwoordig allemaal ziek? Is onze maatschappij er niet veel beter aan toe dan de gemiddelde psychiatrische patiënt? En was het leven vroeger beter? In zijn controversiële boek Borderline Times gaat psychiater Dirk de Wachter in op deze vragen, en houdt hij de huidige westerse maatschappij een kritische spiegel voor.

Over Dirk De Wachter

Dirk De Wachter (3 maart 1960, Wilrijk, België) is een Vlaamse psychiater en professor aan de KU Leuven. Hij werkt daar bij het Universitair Psychiatrisch Centrum in Kortenberg. In Vlaanderen verwierf hij bekendheid door het schrijven van opinie artikelen over actuele gebeurtenissen, zoals de steekpartij in een kinderdagverblijf in Sint-Gillis-bij-Dendermonde. In Nederland werd hij in 2012 bekend met zijn bestseller Borderline Times.

Samenvatting

Volgens De Wachter leven wij in borderline times. De maatschappij is in de laatste jaren te snel, te individualistisch, en te egoïstisch geworden. De oude structuren die het leven betekenis gaven, zoals de kerk, zijn weggevallen. Er is echter niets voor in de plaats gekomen. Het resultaat van deze verandering is dat wij nu collectief ‘zoekende’ zijn naar betekenis. Daarom vertonen wij gedrag dat overeenkomt met de symptomen van psychiatrische stoornis borderline. Symptoom voor symptoom beschrijft De Wachter hoe tegenwoordig niet slechts psychiatrische patiënten, maar vrijwel iedereen dit problematische gedrag vertoont. Dit maakt borderline een maatschappelijk ziektebeeld. De Wachter haalt inspiratie uit de werken van Franse auteur Michel Houellebecq, en begint al zijn hoofdstukken met citaten uit diens boeken.

Hoewel Borderline Times een pessimistisch beeld schetst van de staat van onze maatschappij, eindigt De Wachter zijn werk met een boodschap van hoop. Hij ziet in de maatschappelijke betrokkenheid van jongeren, en protestacties zoals de Occupy beweging, een teken dat maatschappelijke genezing mogelijk is.

Oordeel

De Wachter toont zich in Borderline Times een intelligent en scherpzinnig man. Hij slaat de spijker op zijn kop met zijn scherpe observaties over onze maatschappij en de misstanden daarin. Echter oogt hij ongeorganiseerd in zijn denken en schrijven hierover; hij lijkt de gedachtegang die hij inslaat niet volledig durven te volgen tot de logische conclusie.

Eén van de belangrijkste standpunten in Borderline Times is dat onze maatschappij een samenhangende structuur mist. De Wachter wil echter niet dat er weer zo’n structuur komt, omdat dit een terugval naar het verleden zou betekenen. In het boek herhaalt hij deze nuancering van zijn eigen verhaal meerdere keren, waardoor hij wezenlijk zijn eigen argumenten onderuit haalt. Zijn nuanceringen gaan gepaard met herhaalde aanvallen op het conservatisme. Hij haalt hierbij onder andere uit naar psychiater en auteur Theodore Dalrymple. Hij beweert dat Dalrymple ongelijk heeft in zijn visie op de maatschappij, zonder hier argumenten voor te geven. Het lijkt er zelfs op, afgaande op de standpunten die hij Dalrymple toeschrijft, dat hij diens werk nooit gelezen heeft. Dit is extra opvallend omdat De Wachter en Dalrymple dezelfde premisse hanteren met betrekking tot de problemen van deze maatschappij. Het verschil is dat de laatstgenoemde deze gedachtegang wél durft te volgen tot de logische conclusie: dat maatschappelijke verandering niet altijd vooruitgang betekent. In feite zouden sommige aspecten uit de samenleving van vroeger zeer waarschijnlijk een positieve uitwerking hebben op de borderline problematiek van onze huidige maatschappij. Hierbij valt onder andere te denken aan de eerdergenoemde structuur die de kerk bood.

De Wachter wil, ogenschijnlijk uit een sterke afkeer van alles wat riekt naar conservatisme, deze conclusie niet trekken. Het probleem met Borderline Times is dat er hierdoor helemaal geen conclusie wordt getrokken. De auteur blijft steken in zijn observaties. Hij speelt uitgebreid met het idee dat sommige zaken vroeger beter waren, om dit vervolgens weer resoluut af te wijzen en het boek zonder conclusie af te sluiten. Als Theodore Dalrymple de maatschappelijke problematiek in Borderline Times niet al veel helder en georganiseerder had beschreven, was dit misschien een indrukwekkend boek geweest. Nu echter niet.

Gegevens

• Titel: Borderline Times
• Auteur: Dirk De Wachter
• Jaar van uitgave: 2015 (2012)
• Uitgever: Terra Lannoo, Houten
• ISBN: 9789020996760
• Aantal bladzijden: 136