recensie

Simon Vuyk schrijft boek over Marianne Vaatstra

Miljoenen woorden zijn er geschreven over de zaak-Vaatstra. Verscheurende woorden, beschuldigende woorden, emotionele woorden naast justitiële taal en rapporten-tekst. Simon Vuyk schreef een boek op verzoek van Bauke Vaatstra. Het kwam enkele maanden na de rechtszaak in de zomer van 2013 uit. Hij schrijft over het Friese meisje, over haar dood en haar moordenaar.

Simon Vuyk

Jarenlang werkte hij aan het boek, dat hij in opdracht van vader Bauke Vaatstra schreef. Vaatstra had Vuyk benaderd om hèt boek te schrijven over de moord op zijn dochter. De man uit Zwaagwesteinde wilde de regie zoveel mogelijk in eigen hand houden en verzekerd zijn dat er een boek zou verschijnen waar hij zich in kon vinden. Hij maakt zich geen illusie dat er niet meer boeken zullen worden geschreven door mensen die een graan mee willen pikken van de geruchtmakende zaak. Vaatstra wil er niets mee van doen hebben. Aan slechts één boek, geschreven door misdaadauteur Simon Vuyk, geeft Vaatstra zijn medewerking. Vuyk kreeg toegang tot het dossier van Vaatstra, de vader die meer dan dertien jaar gefocust bleef op het vinden van de misdadiger die hem en zijn familie van hun kind en zuster had beroofd. Voor die vasthoudendheid zou hij in 2013 geëerd worden met de Machiavelliprijs. Hij was ‘de man die niet opgaf.’ In november 2012, vlak na de arrestatie van de moordenaar, werd Vaatstra opgebeld door Marja Wagenaar, de voorzitter van de prestigieuze Stichting Machiavelli. Elk jaar wordt een prijs uitgereikt aan een persoon of instelling die een bijzondere prestatie heeft geleverd op het gebied van communicatie. Bauke Vaatstra staat in het rijtje van Hans van Mierlo, Bert van Marwijk, prinses (toen nog) Máxima. ‘De man die niet opgaf’ zocht de publiciteit niet voor zijn eigen gewin, niet omdat hij het zo leuk vond om voor de camera te staan of zijn uitspraken in de krant te lezen. Vaatstra had één doel voor ogen en al zijn acties waren gericht op dat doel: het grijpen van de moordenaar van zijn kind. Het liefst deed hij dat zelf, maar dat was hem niet gegund.

Het boek over Marianne Vaatstra

Vuyk sprak behalve met Vaatstra ook met Peter R. de Vries, advocaat Hans Anker en mr. Job Knoester en oud-burgemeester Eggens van Dantumadeel, waar Zwaagwesteinde onder valt. Hij bestudeerde de publicaties die in regionale en landelijke kranten waren verschenen, bekeek televisie-uitzendingen die over het onderwerp gingen en las websites die materiaal publiceerden.

De moeder van Marianne, Maaike Terpstra, werkte niet mee aan het boek, net als de broers en zussen. Ook zij hielden zich afzijdig. Het boek was het idee van de vader en voor hem was het belangrijk om de geschiedenis met op z’n minst een fatsoenlijk boek af te sluiten.

De familie van de moordenaar wordt nagenoeg buiten beschouwing gelaten. Ze komen alleen daar ter sprake waar ze een rol hebben om een beeld te schetsen van de moordenaar.

De geschiedenis

De geschiedenis wordt bijna geheel chronologisch verteld, met af en toe een stap terug in de tijd om de situatie helder te schetsen. Het begint met de ochtend van de eerste mei in 1999 en het boek pakt je op die eerste bladzij meteen bij je strot. Een moeder die wakker wordt en constateert dat de schoenen van haar kind niet in de keuken staan, een moeder die vrijwel meteen voelt dat er iets helemaal niet klopt. Paniek die à la seconde inslaat. Het is zaterdag 1 mei 1999, half acht in de ochtend. Vuyk neemt je mee naar de weg waar Marianne fietste en naar het weiland waar de misdaad plaatsvond en naar de volgende ochtend toen Marianne’s vrienden en kort daarna ook Marianne’s vader en oudste broer haar in het weiland zagen liggen. Dood.

De zaken op een rij

Wie de zaak een beetje gevolgd heeft, kent eigenlijk alle feiten wel. Het boek onthult niets nieuws, maar zet alles op een rij. Zonder opsmuk, zonder mooischrijverij zet Vuyk de gebeurtenissen in chronologie en in perspectief. Het is heel duidelijk dat de belangrijkste bron vader Bauke Vaatstra is, maar Vaatstra is niet de enige bron. Wat in het boek heel goed naar voren komt is de gedrevenheid van Vaatstra, een man die er niet op uit was om aardig gevonden te worden, die de mogelijkheden van de media gebruikte, die mensen benaderde waarvan hij dacht dat ze in de zaak zouden kunnen helpen. De man die het als zijn vaderlijke plicht zag de moordenaar van zijn dochter te vinden.

Deze rat heeft niet anders verdiend

Bauke Vaatstra had de dader, die hij consequent ‘de rat’ noemt, het liefst zelf gepakt. De moordenaar zou een dergelijke confrontatie niet hebben overleefd, zoveel wordt duidelijk uit wat Vaatstra daarover laat optekenen in het boek. Het dreigement staat nauwelijks verhuld zwart op wit en Vaatstra mag het zeggen. “Ik zou hem het liefst zelf pakken. Op de plaats delict. Het klinkt verschrikkelijk, dat weet ik. Maar deze man – deze rat – heeft niet anders verdiend.”

Lieve Marianne

In het boek van Simon Vuyk staat ook de hartekreet van Mariannes zus Wilma, die ze uitsprak toen ze gebruik maakte van haar spreekrecht tijdens de rechtszaak. “Laten we voortaan over ‘lieve Marianne’ praten en niet meer over ‘de záák- Marianne Vaatstra’.

De laatste vragen

Vanwege mijn werkzaamheden, destijds, bij het Centraal Orgaan opvang asielzoekers (COA), was ik aanwezig in de zaal waar toenmalig burgemeester Piet Visser van Kollumerland samen met Anneke Haarsma, toen ook werkzaam bij het COA, de eieren naar hun hoofd kregen geslingerd. Haarsma dook achter het spreekgestoelte, Visser kreeg de volle laag. De bevolking was boos vanwege zoveel onduidelijkheid en de verdenking dat de moordenaar een asielzoeker uit AZC Kollum was. De moord was immers op ‘niet-westerse wijze’ gebeurd. De moord zelf had al een enorme impact en deze ontwikkeling bracht overlap in de geschiedenis van die moord en mijn werk. Het deed mij de zaak met meer dan gewone belangstelling volgen. Simon Vuyk heeft met zijn boek ‘Marianne Vaatstra - Het verhaal van haar moord’ een hartverscheurend boek geschreven en een dikke punt gezet achter de vele complottheorieën die er over het AZC van Kollum de ronde deden. Er zal van alles zijn gebeurd in het AZC, maar dat moet op zich beoordeeld worden. Het had niets met de moord op Marianne Vaatstra te maken. Zoveel maakt het boek duidelijk.

Aangrijpend boek

Vuyk heeft knap werk afgeleverd, een boek dat vanaf de eerste letter aangrijpt. Soms schrijft hij zinnen die niet meer dan een opsomming zijn, een opsomming van losse begrippen. Daarin toont hij dat hij niet romantiseert, maar alleen die woorden schrijft die belangrijk zijn om de geschiedenis te kunnen vatten. Een geschiedenis die eigenlijk niet te vatten is.

Bauke Vaatstra blijft met enkele vragen zitten. Hij weet zeker dat ‘de rat’ niet alles heeft verteld. Daar kon Simon Vuyk niets aan veranderen. Misschien dat hij op de laatste vragen ooit nog antwoord krijgt. Het is voor hem te hopen.

Marianne Vaatstra - Het verhaal van haar moord

• Auteur Simon Vuyk
• Uitgeverij Nieuw Amsterdam
• ISBN 978 90 468 1544 1
• 351 bladzijden, met foto's uit de privécollectie van Bauke Vaatstra, rechtbanktekening van Jasper S. door Mirjam Vuyk, foto stille tocht Dantumadeel van de gemeente Dantumadeel, kaart van de omgeving door Kaartenmaker A-select/ Michel van Elk.

Lees verder

• Marianne Vaatstra – het boek over het misdrijf
• Marianne Vaatstra – De straf van Jasper S
• Marianne Vaatstra – Haar broers en zussen
• Marianne Vaatstra – Ramptoerisme tijdens rechtszaak
• Marianne Vaatstra – Eiergooiers van Kollum