recensie

Recensie: De kellner en de levenden - Simon Vestdijk

In 1949 verscheen de roman De kellner en de levenden. Dit meesterwerk werd geschreven door Simon Vestdijk (1898-1971). Dit boek behoort volgens velen tot de geniaalste romans uit de Nederlandse literatuurgeschiedenis. Vestijk schotelt in deze roman aan de lezers een boeiend verhaal voor, vol met religieuze verwijzingen en filosofische dialogen.

Raadsel

Op een avond worden elf bewoners van een flat, plus iemand die in die flat te gast was, opgepakt door mannen in uniformen. Met een bus worden ze naar een bioscoopgebouw gebracht. De twaalf mensen begrijpen niet wat hen overkomt. Sommigen denken dat het een merkwaardige reclamestunt van de bioscoop is. Een andere persoon denkt dat het allemaal niet echt gebeurt, maar dat het één grote droom is. De gebeurtenissen in het bioscoopgebouw zijn zeer raadselachtig en vaak ook griezelig.

Ideeën

Veel dingen die in deze roman gebeuren, zijn te beschouwen als metaforen die de lezer aan het denken zetten over grote thema's, zoals het leven, de dood en religies. De ideeën die in De kellner en de levenden te vinden zijn, staan vaak in verband met ideeën die Vestdijk uitte in zijn essay De toekomst der religie, dat hij in 1947 publiceerde. Veel mensen zijn zelfs van mening dat De kellner en de levenden eigenlijk niet goed te begrijpen is, wanneer men niet dat essay uit 1947 heeft gelezen.

Een absoluut meesterwerk

De kellner en de levenden is wat mij betreft een absoluut meesterwerk. Het is een buitengewoon rijk boek dat je talloze malen kunt herlezen en nooit zal vervelen. Het zit vol met geniale en humoristische verwijzingen, fascinerende ideeën, prachtige formuleringen, enzovoort. Vaak is over Vestdijk gezegd dat hij een schrijver is die meer met zijn hoofd dan met zijn hart schreef. Dat klopt ook wel, maar dat neemt niet weg dat zijn werk de lezer ook regelmatig zeer kan emotioneren. Zo behoort de ontknoping van dit boek wat mij betreft tot de aangrijpendste en ontroerendste ontknopingen die ik ooit in een Nederlandse roman heb gelezen.

Simon Vestdijk

Simon Vestdijk werd geboren op 17 oktober 1898 in Harlingen. Hij studeerde geneeskunde in Amsterdam en ging vervolgens aan de slag als arts. In die tijd schreef hij al veel gedichten, die hij onder meer publiceerde in 'De Vrije Bladen'. In 1932 besloot hij om te stoppen met zijn werk als arts en zich helemaal op het schrijverschap te richten. Het literaire oeuvre dat hij in de daaropvolgende decennia produceerde was zeer veelzijdig: van gedichten tot en met essays over klassieke muziek.

Romans

De meeste faam kreeg hij echter door zijn romans. Bekende romans van hem zijn Terug tot Ina Damman, Ivoren Wachters, Pastorale 1943, De koperen tuin en Op afbetaling. Vestdijk leefde een teruggetrokken bestaan in Doorn. Hij leed veel aan depressies, waardoor hij vaak weken of maanden in een donkere kamer in bed lag. Dat weerhield hem er niet van om in de loop der jaren toch een gigantisch oeuvre bij elkaar te schrijven. Vuistdikke psychologische en historische romans, waar andere schrijvers jaren aan zouden moeten werken, schreef hij vaak binnen enkele maanden. De dichter Adriaan Roland Holst noemde Vestdijk daarom: 'O, Gij, die sneller schrijft dan God kan lezen!'

Anekdote: Nobelprijs

Simon Vestdijk werd lang beschouwd als de belangrijkste Nederlandse kandidaat voor de Nobelprijs voor Literatuur. In een bepaald jaar was het gerucht zelfs zo sterk dat Vestdijk de Nobelprijs zou krijgen, dat zijn uitgeverij besloot om alvast een grote campagne te ontwerpen om de boeken van 'onze Nobelprijswinnaar' op grootse wijze te promoten. Er werden bijvoorbeeld al duizenden boekomslagen gedrukt, waarop stond dat Vestdijk dat jaar de Nobelprijs had gewonnen. Het gerucht bleek toch niet waar te zijn, een andere auteur kreeg dat jaar de prijs toegewezen. De duizenden omslagen en de andere promotiematerialen moesten vernietigd worden. Uiteindelijk zou Vestdijk de Nobelprijs nooit winnen.