Asbest in speelgoed

Er zijn naar schatting wereldwijd ruim 3.500 toepassingen van asbest bekend. Het overgrote deel hiervan betreft asbesthoudende materialen die zijn toegepast in de bouw en industrie. Ook van huishoudelijke toepassingen is men in meer of mindere mate op de hoogte dat er asbesthoudende onderdelen in verwerkt kunnen zijn. Minder bekend is dat er zelfs in speelgoed asbest aanwezig kan zijn. Ondanks dat er in veel landen al voor een lange periode een verbod gold op het gebruik van asbest, werden in 2015 nog in verschillende landen asbestvezels aangetroffen in speelgoed. Een overzicht van verschillende speelproducten waarin asbest is aangetroffen.

Zandbakvulling

In 1986 wordt aan de oostkust van de Verenigde Staten asbest aangetroffen in zakken zand van verschillende leveranciers die werden verkocht als vulling voor zandbakken. Uit laboratoriumonderzoek blijkt dat er in het speelzand tremoliet (grijs asbest) aanwezig is. Hoe het asbest in het product terecht was gekomen is niet bekend, maar aangenomen werd dat het zand afkomstig was van een locatie waar van nature asbest als mineraal voorkomt. Ondanks dat de verkoop van het product niet officieel werd verboden, namen de leveranciers de producten toch terug uit de winkels. In 2007 duiken in de Verenigde Staten echter weer verhalen op over met asbest verontreinigd speelzand.

Speelklei

In 2007 wordt in een aantal verschillende soorten speelklei, van verschillende leveranciers, asbest aangetroffen als er monsters van deze klei worden onderzocht in laboratoria. De klei is in de Verenigde Staten op de markt gebracht en hier hebben de onderzoeken dan ook plaats gevonden. De klei is afkomstig uit China en Thailand en daar ook gefabriceerd. In deze landen geldt, evenmin als in de Verenigde Staten overigens, geen algeheel verbod op het gebruik van asbest. Desondanks worden de producten direct uit de handel genomen.

Op afstand bestuurbare auto’s

In 2008 worden in Australië op afstand bestuurbare auto’s verkocht waarin zich remblokken bevinden die zijn vervaardigd van asbesthoudend koord. De speelgoedauto’s zijn geproduceerd in China en via veilingsite eBay in Australië te koop aangeboden. Circa 100 van deze auto’s waren reeds verkocht totdat de douane ingreep en eBay de verkoop van de producten blokkeerde. In Australië geldt sinds 2003 een verbod op het gebruik van asbest. Onder dit verbod valt ook het importeren van asbest. Kopers van deze speelgoedauto’s werden door de douane dan ook gezien als asbest importeurs en konden een boete verwachten.

Waskrijt

Zowel in 2000, 2007 als in 2015 worden, wederom in de Verenigde Staten, in monsters die genomen zijn van verschillende merken waskrijt dat door kinderen wordt gebruikt om te kleuren, kleine hoeveelheden asbest aangetroffen. Vermoedelijk is met asbest verontreinigd talk, dat in de natuur vaker op deze wijze wordt aangetroffen, als grondstof gebruikt en daarmee als de bron van verontreiniging aan te merken. De producten waar asbest in is aangetroffen zijn allen gefabriceerd in China. Het betreft krijtjes die onder andere worden verkocht in verpakkingen van Disney Mickey Mouse Clubhouse en Teenage Mutant Ninja Turtles. In 2007 is het onderzoek uitgevoerd in opdracht van the Asbestos Disease Awareness Organization en in 2015 door The Environmental Working Group (EWG) Action fund. Beide zijn particuliere non-profit organisaties. Voor the Asbestos Disease Awareness Organization was de vondst destijds aanleiding een rechtszaak te starten tegen de leveranciers om het product uit de handel te krijgen en vergoedingen mogelijk te maken.

Als gevolg van de ontdekkingen in de Verenigde Staten worden in 2015 ook in Australië waskrijtjes onderzocht. Net als in de Verenigde Staten bleek dat in de waskrijtjes die in Australië werden onderzocht eveneens kleine hoeveelheden asbest aanwezig waren. Het betroffen hier waskrijtjes die in verpakkingen van onder andere Dora the explorer, Peppa Pig en Frozen op de markt waren gebracht. Alle producten zijn direct na ontdekking uit de handel genomen. Mensen die het product reeds hadden aangeschaft werd aangeraden het product niet direct in de vuilnisbak te gooien maar om het luchtdicht te verpakken en aan te bieden bij een erkend verwerker.

Crime scene fingerprint kits

Parallel aan de onderzoeken in de Verenigde Staten naar asbest in klei en waskrijt in 2007 en 2015, werden speelgoedsets onderzocht met daarin nagebootste politie-onderzoeksmiddelen uit onder andere de populaire tv-serie CSI. Onder deze onderzoeksmiddelen bevond zich ook een busje poeder om vingerafdrukken zichtbaar te maken. In dit poeder werd in sommige gevallen wel tot 7% tremoliet (grijs asbest) aangetroffen. Wederom was met asbestverontreinigde talk als grondstof gebruikt. De producten zijn na de vondst direct uit de handel genomen.

Nederland

In Nederland is het gebruik van asbest in speelgoed sinds december 1978 niet meer toegestaan. Toen werd in het Speelgoedbesluit (Warenwet) het gebruik van asbest in speelgoed verboden. Voor die tijd werd vooral crocidoliet (blauwe asbest) in speelgoed verwerkt. Het gebruik van crocidoliet werd in Nederland overigens al verboden in het eveneens in 1978 ingestelde Asbestbesluit. Het verbod op het gebruik van asbest is tegenwoordig wettelijk vastgelegd in het productenbesluit asbest. De inspectie leefomgeving en transport (ILT) is belast met de controle op de naleving van dit besluit. Het verbod op het gebruik van asbest in speelgoed is expliciet vastgelegd in Warenwetbesluit Speelgoed dat weer een uitwerking is van Europese richtlijnen. De Nederlandse Voedsel en Warenautoriteit ziet toe op de naleving van dit besluit. Daarnaast is er het Europese RAPEX-systeem waarbij lidstaten elkaar inlichten als er asbest wordt aangetroffen in consumentenproducten, waaronder ook speelgoed.

Desondanks glipte er in 2012 een partij van 62.000 Chinese wensballonnen, waarin in totaal 62.000 km asbesthoudend koord was verwerkt, door de controles en kwam in Nederland op de markt. In opdracht van de inspectie leefomgeving en transport (ILT) werden de partijen van twee importeurs uit de handel genomen en vernietigd. Er zijn geen overige meldingen in Nederland bekend van asbesthoudend materiaal in speelgoed. De controles van de verschillende inspectiediensten hebben echter een steekproefsgewijs karakter wat het mogelijk maakt dat niet alle binnenkomende goederen gecontroleerd kunnen worden op de aanwezigheid van asbest. Men moet er altijd op bedacht zijn dat er in landen in Zuidoost-Azië en in China geen verbod op het gebruik van asbest geldt en dat er dus asbest in producten aanwezig kan zijn die in deze landen zijn gefabriceerd.

Gezondheidsrisico’s

Blootstelling aan asbest kan asbestose, longkanker en mesothelioom (kanker aan long- of buikvlies) tot gevolg hebben. Kleine kinderen onder de 5 jaar hebben al een 3,5 maal grotere kans om mesothelioom te ontwikkelen dan een volwassene van 25 jaar. Daarnaast kan blootstelling in de kindertijd al leiden tot het optreden van deze ziektes op relatief jonge leeftijd, tussen de 30 en 40 jaar. Het risico op blootstelling aan asbest is in het geval van de waskrijtjes zeer klein. Het betreft in dit product een zeer laag percentage asbest dat sterk verbonden is met de was en hierdoor niet snel vrij zal komen. Anders is het gesteld met het asbest in het vingerafdrukpoeder dat al snel zal verstuiven en in de lucht zal vrijkomen bij gebruik. Ditzelfde geldt voor de remblokken in de radiografisch bestuurbare auto waar door wrijving tijdens het remmen asbestvezels kunnen vrijkomen die zeker binnenshuis tot verhoogde concentraties asbest kunnen leiden. Daarnaast heeft het reinigen van asbest remblokken in het verleden tot ziekte als gevolg van asbestblootstelling geleid.

Lees verder

• De wereldwijde asbestproductie
• Milieuproblemen door de asbestindustrie
• Asbest in elektrische installaties
• Asbest in gevelkachels en gashaarden
• Spuitasbest in Nederland