Documenten van de schepengriffie als hulp voor genealogen

Bij genealogische opzoekingen komt men vroeg of laat te staan voor de beperkingen van de beschikbare documenten. De kerkregisters bieden soms te weinig informatie om conclusies te trekken. In dergelijke gevallen kan het consulteren van de schepengriffie bijkomende informatie opleveren. We geven een aantal voorbeelden hiervan. De moeilijkheid daarbij is vaak het handschrift. Gelukkig worden er in deze documenten vaak standaard formules gebruikt wat ons kan helpen bij het ontcijferen. De in de voorbeelden vermelde, nu in onbruik geraakte woorden, worden kort verklaard.

Mogelijkheden van de documenten van de schepengriffie

Ondanks de talloze oorlogen, vernielingen, branden, tijd en ongedierte blijven er toch nog massa's documenten over die ons kunnen helpen in onze zoektocht naar ons verleden. Er zijn, gelukkig maar, vaak kopieën gemaakt. We gaan daarbij even voorbij aan de mogelijkheid dat er ook 'valse' of 'vervalste' documenten in gesmokkeld werden. De documenten van de schepengriffie bevatten verschillende typen documenten, overdrachten van eigendomsrechten bij koop, schenking, erfenissen, officieel maken van leningen, bevriezen van eigendommen in afwachting van ene uitspraak voor de rechtbank en zo meer.

Erfenissen

De afspraken gemaakt bij erfenissen en geformaliseerd in zogenaamde 'scheijdinge en deijlinge' bieden een rijke bron aan informatie wanneer de kerkregisters te kort schieten of verloren zijn gegaan. Maar zelfs als de informatie betreffende de ouders, de broers en de zusters wel bekend is levert het toch interessante informatie over beroep, bezit, en mogelijke woonplaats.
Dergelijke documenten beginnen met de aanduiding van de overledene. Na de opsomming van de zetelende schepenen volgt een opsomming van de verschillende belanghebbenden, erfgenamen of hun voogden (momboirs) en tenslotte de opsomming van de geërfde goederen.

Voorbeeld
...gecompareert sijn in propre persoonen Barbara Bauweleers tot t'gene voorbeschreven geassisteert met Jaecques Grouwen haeren man ende momboir voor den eersten staeck, Jan Bauweleers voor den tweeden staeck, Elisabeth Bauweleers geassisteert met henrick Vander Hoeffven haeren man en momboir voor den derden staeck, ende Franchois Bauweleers voor den vierden en lesten staeck, de selve Barbara, Jan, Elisabeth ende Franchen Bauweleers, allen kinderen ende erffgenaemen van wijlen franchois Bauweleers, daer moeder aff is Anna Van Wesenbeke, in hun leven gehuijsschen welcke comparanten naer dat sij eerst ende voor alles waeren veraccordeert mette voorkinderen van den voorschreven wijlen hunnen vader verweckt met Cathelijne Der Boven sijne eerste huijsvrouwe vuijt wijsens d’acte daer van sijnde...

Verkopen

Ook documenten betreffende verkopen volgen een meestal vast schema. In de aanhef staat de naam van degene die de eigendom verwerft. Het document zelf start ook met de opsomming van de zetelende schepenen en meier. Meestal volgt dan de naam of namen van de verkoper(s), de omschrijving van het goed, de ligging, een afgesproken bedrag, een hele reeks vaste formuleringen en uiteindelijk de namen van de nieuwe eigenaars. In een aantal gevallen worden ook voorafgaande documenten, opgemaakt bij notarissen, opgenomen in de formalisering van de verkoop voor de schepengriffie. Tot slot wordt ook de datum en de griffier vermeld. Vooral over de familie van de verkopers valt hieruit te leren.

Voorbeeld
… momboir van jouffrouwe isabella catharina van den Bosch eenig achtergelaeten minderjaerig kint van wijlen Sieur joannes francis van den Bosch en jouffrouwe anna maria De coninck in hun leven wettige gehuijsschen binnen dese voorschreve stad, jouffrouw isabella De coninck in houwelijck met sieur henricus De Roij en sieur gregorius Crabeels en jouffrouwe Theresia De coninck levende wettige gehuijsschen binnen dese geseijde stad alle kinderen, schoonkinderen en klijnkind van wijlen Sr joannes De coninck en jouffrouw anna catharina Luijtens
…. het voorschreven geheel parceel aen de verkoopere toegecomen uijt de naerlaetentheijd van wijlen hunne respective moeder schoonmoeder ende grootmoeder de voors jouffrouwe anna catharina Luijten aen de welcke dit parceel onder meer andere is bevallen uijt de naerlaetentheijd van haere ouders wijlen Petrus Luijten en Maria Golfus...

Schenking

Een schenking wijkt weinig af van een verkoop. Het kan gelijkaardige informatie bevatten. Meestal zal er ook een reden vermeld worden. Meermaals is het de bedoeling om een zoon de middelen ter beschikking te stellen om te voldoen aan de vereisten om priester te worden. Een enkele maal gaat het er om een dochter een gelijkwaardig erfdeel te bezorgen als haar gehuwde zusters ontvingen.

Verzoekschrift

Ook verzoekschriften, gericht tot de schepenen bevatten soms interessante informatie die moeilijk elders te vinden is. Zo vonden we in een vraag om een bijkomende lening af te sluiten op eigendommen die behoren tot de erfenis van nog minderjarige wezen, informatie over de plannen van de oudste zoon om zich in Mechelen te vestigen.

Voorbeeld
… den welcke verclaert de somme bij hem voor uytstel te genieten, naar doode van sijne moeder in collatie te sullen brengen met sijne broeders ende voorders van intentie te sijn sich te stellen ende te gaen domicilieren binnen de stadt Mechelen alware hij alreeds een huijs gehuert heeft, tot het doen van stiel van brandewijn stoker ende pelder …

Lichten van een rente

Bij het lichten van een rente gaat het er om een bepaald kapitaal te lenen tegen een vastgestelde rente en looptijd. In vele gevallen wordt er in het document ook aangegeven welke eigendommen 'gehypothekeerd' worden. Afzonderlijke documenten geven aan wanneer het kapitaal terugbetaald is. In een aantal gevallen wordt dit aangegeven in de marge. Het gaat niet altijd om personen in moeilijkheden.

In onbruik geraakte woorden

  • Collatie: vergelijking van geschriften met de oorspronkelijke documenten, samenvatting.
  • Momboir: voogd. Voor getrouwde vrouwen is de man de voogd, voor wezen wordt in regel een vaderlijke en een moederlijke voogd aangesteld.
  • Propre: eigen, in eigen persoon, afkomstig uit het Frans
  • Sieur: uit het Frans afkomstig, heer.
  • Staeck: een belanghebbende partij, veelal gebruikt bij de verdeling van nalatenschappen. Let op de verwantschap met het Engelse, en tegenwoordig veel gebruikte, 'stakeholder'.
© 2014 - 2024 Shupol, het auteursrecht van dit artikel ligt bij de infoteur. Zonder toestemming is vermenigvuldiging verboden. Per 2021 gaat InfoNu verder als archief, artikelen worden nog maar beperkt geactualiseerd.
Gerelateerde artikelen
Schenking 180 dagen voor overlijdenSchenking 180 dagen voor overlijdenAls u een schenking krijgt van iemand die kort daarna overlijdt, kan de schenking als onderdeel van de erfenis worden ge…
Vrij van recht erven of vrij van recht schenkenVrij van recht erven of vrij van recht schenkenOver een erfenis, nalatenschap of legaat moet u erfbelasting betalen, maar u kunt ook vrij van recht erven. In dat geval…
Bij leven schenken, verlaagt de erfbelastingDe belastingheffing over schenkingen is gelijk aan de heffing over erfenissen na overlijden. Toch kan het belastingheffi…
Zelf hoogte belastingheffing over schenking berekenenBedragen die u schenkt aan derden, kunnen belast worden met schenkbelasting. De bedragen boven de vrijstellingen worden…
Oppervlakkige reparaties, massief houtHouten meubels kunnen op honderden manieren beschadigd raken, maar er zijn een aantal veel voorkomende oorzaken. Deukjes…
Bronnen en referenties
  • Belgisch Rijksarchief
  • www.computergenealogie.org/genealogie/trefwoordenboek
Shupol (19 artikelen)
Gepubliceerd: 29-03-2014
Rubriek: Hobby en Overige
Subrubriek: Hobby
Bronnen en referenties: 2
Per 2021 gaat InfoNu verder als archief. Het grote aanbod van artikelen blijft beschikbaar maar er worden geen nieuwe artikelen meer gepubliceerd en nog maar beperkt geactualiseerd, daardoor kunnen artikelen op bepaalde punten verouderd zijn. Reacties plaatsen bij artikelen is niet meer mogelijk.