recensie

De Stam van de Holenbeer: een oeroud verhaal

Sinds mensenheugenis wordt al gespeculeerd over hoe wij – mensen – zijn ontstaan. Zijn wij verre afstammelingen van de apen of is er een Schepper die ons heeft gemaakt? Jean M. Auel schreef een serie boeken over het leven van de eerste mensen. Haar boeken geven ons een beeld van het leven zoals dat 35.000 jaar geleden zou kunnen zijn geweest. Het verhaal wordt beschreven in vijf boeken, de serie van de Aardkinderen. Het eerste deel is 'De Stam van de Holenbeer' en deze zal ik hier toelichten.

De Stam van de Holenbeer

• Oorspronkelijke titel: The clan of the cave bear
• Uitvoering: paperback, 543 blz
• Categorie: prehistorische roman
• ISBN 90 461 1203 9
• Vertaald door: Annelies Hazenberg in 2006

Het verhaal

In 'De Stam van de Holenbeer' begint onze reis naar de wereld van 35.000 jaar geleden. Ayla – een vijfjarig meisje – wordt op een wrede manier van haar familie gescheiden als een aardbeving iedereen uit haar kamp doodt. Het jonge meisje slaat op de vlucht en wordt uitgehongerd en zwaar gewond gevonden door een groep Neanderthalers. Brun, de leider van de groep, weigert aanvankelijk het dood zieke kind op te nemen in zijn Stam, maar zijn zus en tevens de medicijnvrouw, weet hem over te halen.

Al snel blijkt Ayla geen Neanderthaler (ook wel mensapen genoemd) is, maar behoort tot een ander ras: de Cro-Magnons (waarschijnlijk onze voorvaderen). Iza ontfermt zich over Ayla, verzorgt haar wonden en voedt haar. Ayla overleeft haar verwondingen ternauwernood en wordt geteisterd door constant terugkerende nachtmerries. Brun wil van Ayla af, ze zal nooit worden geaccepteerd door de Stam, omdat ze één van de Anderen (Cro-Magnons) is. Als Ayla vindingrijk blijkt te zijn en vrijwillig de keelklanken en handgebaren van de Stam wil leren, besluit Brun een uitzondering te maken en Ayla te accepteren.

Ayla blijkt een slimme meid en in een mum van tijd leert zij de 'taal' van de Stam. Met het overnemen van de gewoontes van de Stam heeft ze veel meer moeite. Mannen en vrouwen mogen niet rechtstreeks communiceren en de beide geslachten hebben hun eigen taken en rituelen. Bij de mensen van Ayla's groep gaat iedereen openlijk met elkaar om en bestaan er amper taakverdelingen. In haar eerste jaren bij de Stam wordt ze nog niet door iedereen geaccepteerd en moet ze flink haar best doen om niet steeds gestrafd te worden.

Binnen de stam heerst een belangrijke hierarchie, welke door iedereen moet worden geaccepteerd. Naast de leider, is de Mog-ur een belangrijk figuur. Dit is een geestelijk leider, welke de geesten aanspreekt voor de gehele Stam. Hij alleen kan met de Geesten communiceren en hen om gunsten vragen. In Brun's Stam is de Mog-ur Creb. Creb raakt geinteresseerd in Ayla nu zij bij zijn zus Iza leeft. Creb leert Ayla de Stamgewoonten en Iza leert haar met planten medicijnen te maken. Ondanks haar ontwikkeling en al haar kunnen na haar opleiding bij Iza en Creb, verachten verschillende Stamleden Ayla nog steeds. Eén van hen is Broud, de zoon van de Stamleider. Hij heeft een hekel aan Ayla's intelligentie en probeert haar op allerlei manieren het leven zuur te maken. In de ogen van de Stam is Ayla ontzettend lelijk en geen enkele man wil haar bij zijn vuurplaats nemen. Hierdoor komt Ayla in de laagste rang binnen de Stam terecht. Broud laat Ayla alle rot klussen opknappen en straft haar continu.

Dan raakt Ayla, tot ongenoegen van Broud, zwanger. De Stamleden geloven dat de Totemgeest (beschermgeest) van een man de Totemgeest van een vrouw verslagen heeft als de vrouw zwanger is. De zwangerschap is zwaar voor Ayla, omdat zij zelf een Cro-Magnon is en de Stammannen zijn Neanderthalers. Tot overmaat van ramp wordt Iza vlak voor de bevalling ziek en Ayla krijgt het nog zwaarder. Als haar zoontje Durk wordt geboren, bezwijkt Ayla bijna door de bevalling. Brun wil Durk niet accepteren, hij is misvormd. Durk heeft een enorm hoofd en kort lichaam. De twee mensenrassen hebben zich vermengd. Of dit ook ooit echt is gebeurd, weten we niet zeker.

Ayla vlucht met haar zoontje naar een grot, in de buurt van de Stamgrot, en brengt hier de eerste tijd met haar zoontje door. Als Ayla dit volhoudt, kan ze terugkeren naar de Stam en mag ook Durk daar worden opgenomen. Dit lukt haar en dus wordt ook Durk tot de Stam toegelaten. Echter gaat het onzettend slecht met Iza en een paar maanden later sterft zij in Ayla's handen. Ayla is er kapot van en komt nog meer in opstand tegen de gewoontes van de Stam. Broud volgt Brun op als Stamleider en richt zijn toorn op Ayla. Als er voor de tweede keer in Ayla's leven een aardbeving voorkomt, raakt Creb bedolven onder het puin en sterft. Volgens Broud brengt Ayla ongeluk en zijn de Geesten niet tevreden over haar. Broud laat haar Vervloeken. Dit betekent bij de Stam, dat Ayla dood is en de Stam haar negeert. Ayla moet Durk en haar vrienden bij de Stam achterlaten en gaat haar weg alleen verder. Het vervolg op dit boek, 'De vallei van de paarden', beschrijft hoe het verder gaat met Ayla.

Neanderthalers vs. Cro-Magnon

In haar boeken beschrijft Auel twee soorten mensenrassen. Zoals gezegd: de Neanderthalers en de Cro-Magnons. De verschillen tussen de twee mensenrassen zijn erg groot en het wantrouwen tussen de groepen was dan ook groot. Zoals uit de samenvatting blijkt, vormen de verschillen die bestaan tussen de groepen de kern van het boek. De Neanderthalers vormen in het boek samen de Stam en communiceren met elkaar door het maken van keelklanken en vooral handgebaren. Heel anders is het bij de Cro-Magnons, zij praten met elkaar, zoals wij nu ook met elkaar communiceren.

De Neanderthalers worden door de Cro-Magnons ook wel Platkoppen genoemd en andersom worden Neanderthalers de Anderen genoemd. De Platkoppen hebben grotere schedels en een plat voorhoofd (verklaart de benaming Platkoppen) en ze hebben vrijwel geen kin. In het boek kunnen de Neanderthalers herinneringen ophalen van hun voorouders door te reizen door de Geesten wereld. Dit kunnen de Cro-Magnons natuurlijk niet. Naast uiterlijke verschillen zijn er vooral ook veel verschillen in kennis en geloof. Door de vele verschillen leven de groepen niet met elkaar, maar eerder naast elkaar als vijanden. Of dit zo is geweest, is niet zeker. Het boek geeft enkel een beeld zoals het zou kunnen zijn geweest.

De schrijfster

Jean Maria Auel is geboren in Chicago in 1936. Toen zij 44 jaar oud was, schreef zij het eerste deel van de serie, welke uiteindelijk uit zes delen zou gaan bestaan. Na het eerste deel verschenen nog vier delen. Ze werd wereldberoemd en haar boeken zijn vertaald in 30 verschillende talen. In totaal zijn er al meer dan 45 miljoen boeken over de toonbank gegaan, waarvan er ruim 2 miljoen in Nederland zijn verkocht. Ruim 30 jaar na haar eerste prehistorische roman zal het zesde deel in de Aardkinderen-serie in het voorjaar van 2011 op de markt worden gebracht.

Ander werk van Auel

• De vallei van de paarden (1982)
• De mammoetjagers (1985)
• Het dal der beloften (1990)
• Een vuurplaats in steen (2002)