recensie

Je ziet mij nooit meer terug – boek van Sonja Barend

Sonja Barend, de ‘Koningin van de Talkshow’ stelde in haar televisieprogramma’s vragen aan Jan en alleman. Zelf werd haar niet vaak een vraag gesteld. Als meisje stelde ze over haar eigen bestaan een wezenlijke vraag toen ze ontdekte dat ze niet De Groot heette en niet dezelfde achternaam had als haar broertjes: Barend was haar echte achternaam. Haar broertjes bleken haar halfbroertjes te zijn en de man die ze haar vader noemde was niet haar echte vader. Dat was een joodse man, die in de Tweede Wereldoorlog uit zijn huis in Amsterdam was opgehaald en uiteindelijk in Auschwitz was omgekomen. Barend overziet haar leven en duikt in die grote vragen: wat is er met mijn vader gebeurd en wat was het voor een man? Daar schrijft ze een boek over.

Over de schrijfster Sonja Barend

Sonja Barend (1940) was is de laatste decennia van de twintigste eeuw tot 2006 een bekend gezicht op de televisie. Ze presenteerde verschillende praatprogramma’s, alleen of samen met een collega en wordt ook wel de Koningin van de Talkshow genoemd. Meer dan veertig jaar kwam ze via de buis de Nederlandse huiskamers in, zo lang, dat ze voor miljoenen Nederlanders een vertrouwd figuur was. Ze was bekend om haar betrokken manier van vragen stellen en moed om confronterende onderwerpen aan te snijden.

Sonja Barend Award

Er is een prijs naar haar genoemd, de Sonja Barend Award, die jaarlijks door haarzelf wordt uitgereikt aan de beste tv-interviewer van het afgelopen jaar.

Stief- en grootmoeder

De oud-televisiepresentatrice is getrouwd met architect Abel Cahen en voedde samen met hem zijn drie dochters op - ze is de ‘stief’ - en is grootmoeder van hun kleinkinderen. Het stel woont in Amsterdam en heeft aan de voet van de Mont Ventoux een tweede huis waar regelmatig een week of langer wordt vertoefd. Daar in de Provence herstelt ze van de kankerbehandelingen. Zelf kreeg ze geen kinderen, daarvoor ontmoette ze haar echtgenoot - ze noemt hem in het boek ‘A’ - net te laat. Haar eerste huwelijk met Ralph Inbar, met wie ze enkele jaren in Israël woonde, bleef kinderloos. Daar leerde ze de joodse gebruiken kennen en liet ze zich inwijden als jodin.

Levensverhaal te boek gesteld

Met het boek ‘Je ziet mij nooit meer terug’ schreef ze in twee jaar tijd haar memoires. Barend geeft een kijk in haar leven, vertelt over haar loopbaan en beschrijft de zoektocht naar antwoorden op vragen die voor haar van wezenlijk belang zijn. De meest essentiële vragen gaan over het lot van haar vader, die verdween toen zij een heel klein meisje was. Hij werd in 1942 opgehaald en gevangengenomen en op transport naar Auschwitz gezet. Daar is hij in 1943 omgekomen: Sonja zag haar vader nooit meer terug.

Je ziet mij nooit meer terug

De woorden ‘Je ziet mij nooit meer terug’ sprak hij tot Sonja’s moeder, toen hij thuis werd opgehaald. Alsof hij voorvoelde dat het niet goed zou komen. De schrijfster zoekt naar meer gegevens over haar vader: wat was het voor een man, wat voor werk deed hij, wat waren zijn dromen en was hij gelukkig met haar moeder? In het boek tekent Sonja Barend haar levensverhaal op en werpt ze de vragen op die haar sinds haar kindertijd bezighouden.

Boek dat blijft hangen

Het is een indringend boek geworden met een gerimpelde ‘grande dame’ op het stofomslag. Geen facelift voor Sonja Barend en die houding vind je terug in het boek. Er worden geen rimpels glad gestreken, maar zaken uitgezocht en blootgelegd, ook als ze niet zo fijn zijn om te weten. Diverse malen komt naar voren dat de schrijfster slechts een paar zwart-witfoto’s heeft waar haar vader opstaat en die foto’s zou je als lezer dolgraag willen zien. Die houdt Barend voor zichzelf, ze vertelt er alleen over en heeft ervoor gekozen het boek niet met de foto’s te illustreren. Een begrijpelijke en te verdedigen keuze en toch zou een foto met kartelrandje een mooie aanvulling zijn geweest.

De schrijfster put uit haar eigen herinnering, haar tijd bij haar grootouders en de lagere en middelbare schooltijd bij haar moeder, stiefvader en halfbroertjes. Ze zoekt mensen op die haar vader gekend hebben. Een gesprek met de meest voor de hand liggende persoon, haar moeder - over haar vader, het huwelijk, de dag dat David Barend werd opgehaald en de tijd daarna - komt er niet. De schrijfster is er zelf ook over verbaasd, dat vragen stellen en doorvragen haar vak was en dat ze iedereen aan de praat kreeg, behalve haar moeder. De vrouw die het dichts bij haar vader heeft gestaan, hield haar kaarten voor zich. Sonja Barend (Son) was bij haar moeder niet de door de wol geverfde interviewster maar het brave kind, dat haar moeder niet wilde kwetsen. Barend weet die onmacht goed op te schrijven, op een sobere en krachtige manier.

Je leert de vrouw die je kent van de televisie kennen in al haar kwetsbaarheid van een kind dat ontdekt dat haar vader haar vader niet is, tot later bij de verschillende keren dat er kanker bij haar wordt ontdekt. Niet alle vragen worden beantwoord en aan het einde van het boek blijft de gedachte dat dit voor jou als lezer jammer is maar dat het voor de schrijfster heel erg moet zijn. Het is een mooi geschreven boek van een moedige vrouw die er geen doekjes om windt. Zo is het in haar leven gelopen, een leven dat ze ‘gelukkig’ noemt.

Je ziet mij nooit meer terug

• Schrijver Sonja Barend
• Uitgever Bezige Bij
• ISBN 9023449789
• Prijs hardcover eerste druk € 19,99
• Jaar uitgave: 2017

Lees verder

• Sonja Barend Award voor beste tv-interview