recensie

Vastdenken – Gunster over waarneming en zijn beperkingen

We denken dat we weten wat we zien, maar we zien wat we kennen. We nemen beperkt waar. Ons handboek is Ja, maar… huh?! van Bertold Gunster. Gunster neemt ons mee in de wereld van het vastdenken en omdenken. In zijn boek, dat je rap uit wilt lezen, want het is irritant stug en klapt telkens dicht wanneer je het neerlegt, legt hij in handzame hoofdstukken uit hoe je van vastdenken kunt overstappen op omdenken.

Waarnemen

Onze waarneming is subjectief: we nemen waar wat we weten. We zien iets en denken, op basis wat we eerder hebben meegemaakt, dat we weten wat we zien. Om te kunnen omdenken moeten we ons baseren op de feiten en niet op onze subjectieve waarneming.

Epiktetos

---

Stoïcijns

Epiktetos was een Stoïcijns filosoof die leefde van 50 tot ca. 130 na Christus. Hij behoorde samen met Romeinse filosofen als Seneca en Marcus Aurelius tot de leidende figuren in de stoïsche filosofie. Er is een Zakboekje verschenen waarin 53 wenken voor een juiste houding in uiteenlopende, veel voorkomende levenssituaties zijn beschreven; tips voor het menselijk handelen volgens de Stoïcijnse traditie. Stoïcijns wil zeggen dat je je niet uit je mentale evenwicht laat brengen. Iemand die stoïcijns is, is gelijkmoedig, onverstoorbaar.
Het 'Encheiridion' (Zakboekje) met de 53 adviezen van Epiktetos heeft als ondertitel 'Wenken voor een evenwichtig leven'.
De levenslessen zijn in onze tijd nog steeds van waarde.

---

Werkelijkheid

Om de werkelijkheid te kunnen zien zoals hij is, moet je de feiten kennen. Feiten kun je pas naar je hand zetten als je ze kent. De mens heeft de pech dat ze beperkt waarneemt. We horen binnen bepaalde frequenties en zien niet alle golflengtes. Ultraviolet licht kunnen we bijvoorbeeld niet zien. Ook zien we niet wat we niet kennen. Gunster noemt dit theoriegeladen waarneming.
Daarnaast hebben we de handicap dat we alleen zien waar we ons op concentreren. De dingen daaromheen zien we dan weer niet. Dit is tegelijk een groot voordeel: als je trekzakbeeldjes verzamelt en je gaat naar een rommelmarkt met het voornemen een paar beeldjes te scoren, dan focus je je op die figuurtjes en zul je ze ook eerder tussen de alle spullen zien. Je sluit irrelevante informatie uit. Wie zich wil bekwamen in het omdenken doet er juist goed aan geen informatie uit te sluiten, maar open te blijven waarnemen om in ogenschijnlijk irrelevante informatie een kans te ontdekken.
Wat zou moeten zijn kan het zicht op wat zou kunnen zijn belemmeren.

Respect

We moeten leren respect te hebben voor de feiten en tevens reserve te hebben ten opzichte van die feiten. Het is ook wijs te accepteren dat we blinde vlekken hebben: we kunnen niet alles zien, we kunnen niet alles weten en onthouden. Dat betekent dat we over het algemeen zien wat we willen zien en niet wat er feitelijk is.
Het is belangrijk om goed om je heen te kijken en je zelf niet meteen vast te zetten. Misschien zie je iets dat je nooit eerder zag, misschien verras je jezelf.
Probeer niet te gaan piekeren als je vastzit, maar probeer goed waar te nemen en verder te kijken dan je neus lang is.

Alle feiten

We zullen nooit over alle feiten beschikken. Daar is het leven te kort voor. We kunnen er wel werk van maken om zoveel mogelijk te doen met de beperkte kennis die we hebben. De realiteit kan helpen om een nieuwe mogelijkheden te creëren.

Ja-maar ...huh?!

• Titel: Ja-maar … huh?!
• Auteur: Bertold Gunster
• Uitgeverij: A.W. Bruna Uitgevers B.V. Utrecht
• 2008
• ISBN: 978 90 229 9404 7

Lees verder

• Omdenken – op weg naar persoonlijke verandering
• Vastdenken en omdenken - Berthold Gunster
• Vastdenken – het probleem vergroten