Mahjong spelen: regels en geschiedenis van het spel

Mahjong is voor velen gekend via de computerversie waar het doel is om duo's te maken. Het Chinese gezelschapsspel is veel meer! Wie het leert kennen, heeft er een nieuwe passie bij! De huidig geldende basisregels worden toegelicht en Mahjong wordt geplaatst in de oude Chinese filosofie met daarbij de nodige symboliek. De titel is misschien wat misleidend want er zijn 101 speelvarianten van dit boeiend Oosters spel. Onderstaande regels worden op de wereldkampioenschappen gebruikt. In Nederland en België zijn het de meest gespeelde regels tijdens toernooien of in de plaatselijke verenigingen.

Spelmateriaal

Mahjong is een Chinees gezelschapsspel dat je ideaal met 4 speelt, maar het kan ook met 3 spelers. In de kleurrijke doos zitten 144 stenen die als volgt onderverdeelt zijn:

• 3 soorten/series: bamboe, cirkels en karakters (telkens een steen van 1 tot 9)
• de draken: groene, rode en witte draak
• de winden: oost, zuid, west en noord

Van bovenstaande stenen zijn er telkens 4 in het spel aanwezig. Tot slot zijn er de seizoenen of de bloemen, die niet meedoen in het maken van Mahjong. Ze zorgen enkel voor extra bonuspunten.

Basisregels

Iedere speler vertegenwoordigt een bepaalde wind. Elke speler bouwt een muur van 18 stenen lang en 2 stenen hoog. Samen vormen deze muren een vierkant. Nadat iedereen volgens een bepaald ‘ritueel’ zijn stenen heeft, begint het spel doordat Oost zijn 14de steen in het midden legt. Elke speler trekt om beurten vanuit de muur of van in het midden een steen. Die kan hij houden om er een combinatie van te maken, of indien het geen goede steen is, kan hij de steen weg doen, door hem in het midden te leggen.

Het doel van het spel is om 4 keer een combinatie van 3 en een paar te maken. Een combinatie kan bestaan uit 3 dezelfde stenen (bv. 3 keer bamboe 1) of uit 3 opeenvolgende stenen (bv. cirkel 2, cirkel 3 en cirkel 4), wat respectievelijk een Pung en een Chow wordt genoemd. Het sluitpaar bestaat uit 2 dezelfde stenen (bv. 2 westen winden). Wanneer je 4 dezelfde stenen hebt, dan heb je een Kong wat een speciale combinatie is.

Om de factor geluk wat te beperken en het ‘tactisch’ spelen te bevorderen is er een moeilijkheidsgraad aan toegevoegd: een speler kan pas Mahjong roepen, wanneer die minstens 8 punten heeft. Hiervoor is er keuze uit heel wat puntencombinaties. Zo is een hand dat enkel uit Pungs bestaat 6 punten waard. Indien alle stenen van 1 soort met winden en/of draken is, dan wordt dit een ‘schoon’ spel genoemd en verdien je ook al 6 punten.

Geschiedenis, maar vooral de filosofie en de symboliek van Mahjong

Het spel wordt nog boeiender, wanneer het geplaatst wordt in zijn historische en filosofische context. Mahjong lijkt misschien al oud, maar het is rond 1880 in de havenstad Ningbo door twee broers ontwikkeld met als basis het kaartenspel ‘Ma tiao’. John P. Babcock zocht het grote geld in het Oosten en hij heeft dat ook gevonden. Hij maakte het spel toegankelijk voor de Amerikanen en exporteerde het vanaf 1920 massaal naar zijn land. Het was een ware Mahjong gekte tot het einde van de jaren twintig.

China is ruim 2000 jaar onder de invloed geweest van het boek der veranderingen of de I Ching. Mahjong is een weerspiegeling van dit gedachtegoed en symboliseert het functioneren van het universum. Alles ontstaat uit het grote Tao, wat opgesplitst kan worden in yin (vrouwelijk) en yang (mannelijk). Een verdere opdeling bestaat uit de vijf elementen (hout, vuur, aarde, metaal, en water). Het spel bestaat uit 144 stenen, wat een blauwdruk is van de aarde. Elke steen is een stukje van het geheel, het geeft de universele orde van het menselijke bestaan weer. Elke steen kun je opdelen in een meer yin of een meer yang fase. Oorspronkelijk bestond het spel uit ivoren of benen stenen (wat symbool staat voor kracht) met een bamboe achterkant (wat het symbool is voor de confucianistische deugden zoals integriteit, loyaliteit en zuiverheid). De hemel is terug te vinden in de 4 seizoenen en de aarde in de 4 streken of windrichtingen. De drie draken symboliseren ook deze 3 aspecten van het universum: de witte draak is de lucht of de hemel, de groene draak is de aarde en de rode draak is de kleur van het bloed, het geeft het centrum aan of datgene wat er tussen hemel en aarde leeft.

De 3 aspecten ondervinden allerlei bewegingen, welke gesymboliseerd worden in de 3 soorten stenen: de cirkels staan voor het wiel van de hemel, de bamboes staan voor de as van de aarde en de karakters of nummers geven de veranderingen in het mensenleven weer. Het doel in het leven is het vinden van een natuurlijk evenwicht, het is het streven naar een bepaalde vorm van orde. De winnende hand wordt in het Chinees Ho of Fu genoemd, wat harmonie wil zeggen. De 13e steen, net voor een winnende hand is het ene element en de 14e steen is het andere element dat nodig is om zo het evenwicht in het bestaan te vormen. Ze worden de ogen genoemd, die toezicht houden op de volledige hand. De combinaties die je gesloten kunt maken, ontstaan zonder ‘menselijk’ ingrijpen, ze komen natuurlijk uit de muur, waardoor ze meer ‘hemelse’ punten waard zijn. Kong is een belangrijke vorm van orde, het is een volledige serie, waardoor je de poort naar de hemel mag openen door een extra steen te trekken.