recensie

Wandelingen door Joods Amsterdam – Stoutenbeek/Vigeveno

Amsterdam wordt ook wel Mokum genoemd. Het woord mokum is Jiddisch en is afgeleid van makom dat het Hebreeuwse woord is voor plaats. Joden hebben een grote stempel gedrukt op Amsterdam. Hoewel de Tweede Wereldoorlog veel vernietigd heeft, zijn er nog veel overblijfselen te zien in de stad. Jan Stoutenbeek en Paul Vigeveno vonden het de moeite waard om er een cultuur-historische gids over te schrijven met allerlei wandelingen door de stad.

Gegevens

• titel: Wandelingen door Joods Amsterdam – een cultuur-historische gids
• auteurs: Jan Stoutenbeek en Paul Vigeveno
• jaar: 1985 (in 2008 is een herziene versie verschenen dat heet 'Joods Amsterdam')
• uitgever: De Haan, Weesp
• ISBN: 90-228-4553-2

Inhoud van het boek 'Wandelingen door Joods Amsterdam'

Het woord mokum dat 'plaats' betekent verwijst naar Amsterdam. Joden die buiten Amsterdam woonden, woonden in de mediene (provincie). Dit geeft aan hoe belangrijk Amsterdam voor Joden was. Zij wonen er sinds de 17de eeuw en hebben sindsdien veel sporen achter gelaten. Denk alleen al aan het taalgebruik (mazzel, mesjogge), humor (Sam en Moos), etenswaren (ossenworst, meikaas, pekelvlees, zure bommen, augurken, uitjes).

Tijdens de nazi-terreur verdween het Joodse straatbeeld en veel gebouwen. Toch is er nog veel overgebleven en worden ze in de gids gemeld. Het boek begint met de Joodse geschiedenis van Amsterdam. Daarna volgen negen wandelingen en twee excursies. De wandelingen worden beschreven aan de hand van gebouwen, herkenningspunten en objecten. Daarbij is ook aandacht voor Joodse winkels, restaurants en ander plaatsen waar tegenwoordig nog Joods leven plaatsvindt. De wandelingen zijn chronologisch ingedeeld (eerste drie door de traditionele Jodenbuurt in de binnenstad, vervolgens het zakencentrum en daarna de wijken die in de 19de en 20ste eeuw ontstonden). Het boek eindigt met twee excursies in de directe omgeving van Amsterdam. Achterin het boek zit een uitvouwbare kaart waarop staat aangegeven waar de wandelingen plaatsvinden. Ook wordt onderscheid gemaakt tussen belangrijke en minder belangrijke objecten.

de wandelingen

1. Jonas Daniël Meyerplein en omgeving
2. Oude Jodenbuurt
3. Nieuwe Jodengrachten en de Plantage
4. Binnenstad
5. Weesperplein en omgeving
6. Oud-Zuid
7. Museumbuurt
8. Beethovenstraat en omgeving
9. Rivierenbuurt

excursies

1. De belangrijkste Joodse begraafplaatsen
2. Overige objecten rondom Amsterdam

Mening van Etsel

Wie Amsterdam als toeristische trekpleister wil bezoeken kan uiteraard niet heen om de Joodse buurten. De Joden hebben nu eenmaal een onuitwisbare indruk achtergelaten op het Jeruzalem van het Westen. Vóór de Tweede Wereldoorlog woonden 80.000 Joden in Amsterdam, na de oorlog waren dat er nog slechts 5.000. Wanneer we kijken naar het huidige (2011) aantal Joden in heel Nederland dan is dat ongeveer 50.000. Dat is dus nog altijd 30.000 minder dan destijds in Amsterdam. Na de oorlog was de Jodenbuurt onttakeld, waren veel mensen vermoord en huizen geplunderd en vervallen. De Joden die over waren gebleven wonen nu vooral in Amsterdam-Zuid. Vele straten, pleinen en gebouwen houden echter de herinnering in leven.

In het boek wordt uitgebreid aandacht besteed aan de overblijfselen van het Joodse leven in Amsterdam. De wandelingen zijn bij elkaar genomen tamelijk lang en kunnen niet allemaal in één keer worden afgelegd. Dat zou ook zonde zijn omdat alles dan snel afgeraffeld wordt.

Voordat u de wandelingen gaat maken kunt u het beste eerst het boek helemaal doorlezen zodat u een algemene indruk hebt van Joods Amsterdam. Daarna kunt u verschillende of alle wandelingen maken.

Lees verder

• Joods Amsterdam: geschiedenis van een Joodse stad
• Joods Amsterdam: de oude Jodenbuurt
• Joods Amsterdam: Jonas Daniël Meyerplein en omgeving