recensie

Boekrecensie: Joodse identiteit – Prof. dr. I.B.H. Abram

Over Joodse identiteit is altijd veel te doen. Prof. dr. I.B.H. Abram heeft er een boekje over geschreven. Hij definieert de Joodse identiteit in Nederland aan de hand van de combinatie van vijf factoren: (1) religie en traditie; (2) de betrokkenheid bij Israël; (3) de Holocaust; (4) de persoonlijke levensgeschiedenis; (5) de Nederlandse cultuur. Elk individu kiest hierin zijn zwaartepunten en ook binnen een minderheid als geheel zetten groeperingen hun eigen accenten.

Gegevens

• titel: Joodse identiteit – over identiteit en imago als beelden en over Joodse identiteit als culturele identiteit
• auteur: prof. dr. I.B.H. Abram
• jaar: 1993
• uitgever: Kok – Kampen
• ISBN: 90 -242-6868-0

Inhoud van het boek 'Joodse identiteit'

Professor Abram definieert identiteit zoals je jezelf ziet, ervaart en waardeert. Imago definieert hij zoals anderen je zien, ervaren en waarderen.

Culturele en etnische minderheidsgroepen, zoals Joden, hechten zeer aan hun culturele identiteit. Dit sluit echter aanpassing aan andere culturen niet uit. Mensen kunnen verschillende identiteiten hebben. Voor de Nederlandse Jood onderscheidt professor Abram vijf ervaringsgebieden:

1. de Joodse religie, cultuur en traditie;
2. Israël, zionsverlangen en Zionisme;
3. de Sjoa en antisemitisme, vervolging en overleving;
4. iemands persoonlijke levensgeschiedenis;
5. de Nederlandse cultuur en omgeving.

Niet alle ervaringsgebieden hebben een even grote invloed. De Joodse identiteit ontwikkelt zich permanent in de persoon (dus wat vandaag belangrijk is kan over een jaar weer veranderd zijn).

1. de Joodse religie, cultuur en traditie

De Joodse cultuur betreft het Jodendom of de Tora (onderricht). 'Het' Jodendom of 'de' Tora bestaat niet. Studie en humaan handelen zijn niet te normeren.

2. Israël, zionsverlangen en Zionisme

Het zionsverlangen is al eeuwen oud. Het Zionisme als politieke beweging ontstond in de 19de eeuw. In 1948 werd de staat Israël opgericht. De Nederlandse Joden hebben een hechte band met Israël, ondanks dat er ook kritiek op bestaat.

3. de Sjoa en antisemitisme, vervolging en overleving

Veel Nederlandse Joden zijn tijdens de Holocaust om het leven gekomen. Na de Sjoa is de Jood een overlevende geworden.

4. iemands persoonlijke levensgeschiedenis

De Joodse identiteit ontwikkelt zich tijdens je leven als Jood in ontmoetingen en conflicten met andere mensen, denkbeelden, culturen.

5. de Nederlandse cultuur en omgeving

Veel Nederlandse Joden voelen zich meer Nederlander dan Joods. Het antisemitisme in Nederland is mild na de Tweede Wereldoorlog.

Ten slotte komen in het boekje ervaringen van een aantal Nederlandse Joden aan bod: hoe zij zich als Jood zien (welke van de bovenstaande factoren het meeste invloed op hen hebben).

Mijn mening

Hoewel ik me wel kan vinden in de indeling die professor Abram heeft gemaakt t.a.v. Joodse identiteit, doemen toch een aantal vragen op. In het boek wordt niet duidelijk gemaakt wat we onder een Jood moeten verstaan. Is dat volgens de orthodoxe religieuze visie namelijk dat iemand een Joodse moeder moet hebben of iemand die via een orthodoxe bekeringsprocedure tot het Jodendom is overgegaan? Vallen hiermee dan de 'Joden' uit van wie alleen hun vaders Joods is en ook degenen die tot het liberale of conservatieve Jodendom zijn toegetreden? Volgens de definitie van professor Abram wordt de (Joodse) identiteit bepaald hoe je jezelf ziet, ervaart en waardeert. Dit staat dus los van de orthodoxe visie zoals die het Jood-zijn definieert. Probleem is wel dat dus iedereen zelf mag definiëren wie Jood is en dat dit niet meer door de Joodse wet wordt bepaald. Bekijk je de schijf van vijf door een orthodoxe Joodse bril dan geldt ervaringsgebied één alleen maar voor orthodoxe Joden. Kan iemand van wie alleen zijn vader Joods is nog zeggen dat de Joodse religie invloed heeft? Zo ja, dan betreft dit hoogstens het liberale Jodendom want volgens het orthodoxe Jodendom is hij niet-Joods.

Wanneer ik de visie van Rebbe Menachem Mendel Schneerson op de vijf ervaringsgebieden toepas dan zal deze zeggen dat alleen ervaringsgebied één geopenbaard is en de andere ervaringsgebieden verborgen. Wie een 'echte' Jood wil zijn houdt zich aan de plicht de Tora na te leven. Degenen die dit niet doen blijven uiteraard wel Joods maar ze komen de plicht niet na.