recensie

Boekrecensie: De Joden der stilte – Elie Wiesel

In 1985 wordt het boek 'De Joden der stilte' van Elie Wiesel uitgegeven. Het is een vertaling van het boek 'Les juifs du silence' uit 1966. Het boek gaat over de moeilijke situatie van de Sovjet-Joden in die tijd. Ze konden er niet assimileren en hadden nauwelijks het recht hun taal, leefgewoonten en tradities aan hun kinderen over te brengen. Ze werden gediscrimineerd en vernederd. Wiesel schetste een portret van de zwijgzame Joden en kwam terug met een roep om hulp.

Gegevens

• titel: De Joden der stilte – een getuigenis
• auteur: Elie Wiesel
• jaar: 1985
• uitgeverij: Gooi & Sticht
• ISBN : 09-304-0326-8

Inhoud van het boek 'De Joden der stilte'

Elie Wiesel heeft met het boek slechts een getuigenis willen schrijven. Hij wilde aandacht vragen voor het probleem. Hij heeft er geen politiek manifest van gemaakt. Zijn reis naar de Sovjet Unie viel samen met de Joodse feestdagen. Hij peilde de mening van de zwijgzame Joden die sinds de Revolutie afgesneden leefden van de rest van de wereld. Het gaat om impressies om de lezers iets mee te laten beleven van angst die onder de Joden leefde. In het laatste hoofdstuk schrijft Wiesel dat het lastig was zijn ervaringen te bundelen, op een rijtje te zetten, ze tegen elkaar af te wegen en op het eind te zeggen dit is het probleem en dat is de oplossing. Het is een ongrijpbare absurde wereld. Het verhaal lijkt op spookbeelden en de nachtmerries van een Kafka. Het Kremlin was uit om de Joden te laten assimileren, waarbij Joden stuitten op moeilijkheden te integreren. Een politiek van tegenstrijdigheden. Hoe slaagden de Joden erin hun hoofd boven water te houden en te overleven? Elie Wiesel kreeg geen antwoord. Hij zag destijds al in dat het fysieke leven van de Joden geen gevaar liep. En dat is later ook uitgekomen toen de Sovjet Unie uiteenviel en de Joden vrij naar het westen en Israël konden emigreren. Toch merkte Wiesel de angst op bij de Sovjet-Joden, althans met de Joden met wie hij sprak. Misschien dat andere Joden er anders over dachten. Maar antisemitisme is niet gericht tegen het individu maar de hele gemeenschap. Toch vond Wiesel dat de jeugd wilskrachtig was. Zo wisten mannen en vrouwen de vernietiging van een synagoge te voorkomen door languit op de straatstenen te gaan liggen. Ook individuen toonden moet. Wiesel kreeg te horen dat hij de buitenwereld moest roepen door de publieke opinie wakker te schudden. Elie Wiesel keerde bemoedigd en bedroefd tegelijk uit de Sovjet Unie terug.

Mijn mening

Deze recensie schrijf ik in 2011. Dat is 45 jaar later nadat de Franse versie van Wiesels boek in 1966 uitkwam. Wat toen onmogelijk leek is gebeurd. De Joden hebben de Sovjet Unie kunnen verlaten en hun droom om naar Israël te gaan uit kunnen voeren. Meer dan 1 miljoen Sovjet-Joden zijn naar Israël geëmigreerd. Daar konden zij een nieuw leven opbouwen en met redelijk succes. De Sovjet-Joden brachten heel wat kennis mee die de economie van Israël heeft verrijkt.

Bij mijn weten heeft Wiesel nimmer een boek geschreven over de emigratie van Sovjet-Joden. Dat zou interessant kunnen zijn om die situatie van toen met nu te vergelijken. Hoe zou het de Joden nu vergaan met wie Wiesel destijds heeft gesproken? Zijn zij al overleden of hebben zij zich toch nog in Israël kunnen vestigen of in ieder geval hun kinderen? En hoe is de situatie voor de Joden die achter zijn gebleven?

Het boek is een boeiende getuigenis. Wat vooral opviel is dat Joden in de Sovjet Unie altijd Joden zijn gebleven ondanks de assimilatie politiek van het Kremlin. Wiesel schrijft o.a. over de synagoge en chassidische vreugde. Lang niet iedereen kende de Joodse tradities maar de Joden wilden wel aanwezig zijn bij feesten en in de synagogen. Ze wilden Jood zijn. De voorvaders van de Sovjet-Joden hadden een belangrijke rol gespeeld bij de beginperiode van het Zionisme. Helaas heeft Elie Wiesel daar niet zo bij stilgestaan. Waren toen meer Joden naar Palestina gegaan dan hadden velen niet hoeven te lijden tijdens de WOII en de Sovjet dictatuur.

Een mooi boekje (zo'n 100 pagina's) voor wie geïnteresseerd is in het Joodse leven in de Sovjet Unie zoals het een paar decennia geleden was.