Patchwork, een kunstzinnig naaiwerk

Er wordt wereldwijd heel wat af gebreid, gehaakt, genaaid en geplakt. Sinds creatievelingen elkaar hebben gevonden op het internet wordt er naar hartenlust gedeeld en geëtaleerd. Dit is misschien ook wel de reden dat handwerken zijn stoffige imago heeft verloren. En hierbij nemen de kunstwerken van textiel een wel heel bijzondere plek in. Want patchwork is heden ten dage in eerste instantie bedoeld om naar te kijken. Maar zo is het niet van oorsprong bedoeld geweest.

Wat is patchwork eigenlijk?

Patchwork is, kort door de bocht, het aan elkaar naaien van kleine lapjes stof tot een grote lap. Het is ontstaan uit armoede en zuinigheid. Als een kledingstuk bij de ellebogen of knieën was versleten, hoefde niet meteen het hele kledingstuk te worden weggegooid. Het kon worden verknipt in kleine stukken (stuk = patch in het Engels) die weer aan elkaar werden genaaid. Hierna kon van de ontstane lap weer een kledingstuk of laken worden gemaakt.

Patchwork is uit nood ontstaan

Net als bij vele andere handwerktechnieken, ontwikkelde elke streek en land zijn eigen, typische manier van patchwork. Het werd van moeder op dochter overgedragen en behield lange tijd de voor die steek kenmerkende eigenschappen. Nadat de noodzaak om zuinig om te gaan met je materiaal verdween, ontstond er een levendige handwerktechniek met vaste regels en prachtige resultaten. In het Verenigd Koninkrijk werd menig bed versierd met een prachtige sprei. De hele familie lag onder kleding die opa en oma in een lang vervlogen tijd nog gedragen hadden.

Hoe verliep de verdere ontwikkeling van het patchwork

Nadat het nieuwe continent Amerika door de kolonisten werd ingericht, ontwikkelde het patchwork zich ook verder op een nieuwe manier. In de Verenigde Staten en Canada werd het patchwork op grote schaal aangevuld met borduurwerk. Dit borduurwerk had vooral een praktische reden. Het oorspronkelijke patchwork uit het moederland bestond meestal uit 2 lagen. De laag met lapjes met daar achter een lap voor de afwerking. In de nieuwe wereld werd de traditie ontwikkeld om patchwork uit 3 lagen op te bouwen. De lapjeslaag met de achterkant en ertussen een lap als vulling. Dit gebeurde zeker ook om dikkere dekens te krijgen. Uit arme periodes is bekend dat de vulling heeft bestaan uit bladeren, hooi enz. Het patchwork diende in eerste instantie nog steeds om het in bed warm te houden in de lange, koude winters op het nieuwe continent.

Die derde laag moest op de een of andere manier vast gemaakt worden in het geheel. En daar werd het volgende op gevonden. Nadat de drie lagen op elkaar waren genaaid, reeg de handwerkster de drie lagen op elkaar. Gewoon van de lapjeslaag door de vulling naar de achterlap. En van de achterlap door de vulling weer terug naar de lapjeslaag. En dat met kleine, regelmatige rijgsteken. Dit doorrijgen noemden de Amerikanen quilten. Ook voor deze techniek gold dat elke streek zijn eigen, typische manier van doorrijgen ontwikkelde. En dit doorrijgen is dus ook waarom het ene lapjeswerk een patchwork wordt genoemd en het andere een quilt.

Patchwork, vroeger en nu

Patchwork en quilten zijn omgeven met traditionele methodes zoals mallen maken om vierkanten of driehoeken te kunnen aftekenen. En gelijke vierkanten knippen uit stevig papier en deze met stof omzomen waarna ze aan elkaar genaaid kunnen worden. Vergeet niet de vele patroonmallen waarmee je motieven op de stof tekent waarna je volgens die tekening doet doorrijgen. Vele handwerkers koesteren deze oude methodes die met de hand worden uitgevoerd en vaak veel tijd kosten. Andere handwerkers zochten naar nieuwe methodes waarbij verschillende materialen worden gecombineerd. Of waarbij nieuwe materialen als vulling werden ontdekt. En de naaimachine deed zijn intrede waarna veelal handige eega`s een heuse quiltinstallatie voor hun vrouw maakten.

Deze en andere ontwikkelingen zorgden ervoor dat patchworken veranderde in een dankbare hobby waarin creatieve mensen zich kunnen uiten in felle kleuren, mooie afbeeldingen of prachtige schilderingen. Want tegenwoordig is alles mogelijk. Als je een tentoonstelling bezoekt of een boek doorbladert val je van de ene in de andere verbazing. Trouwens, ook het internet staat vol met prachtige kunstwerken van ook veel mannen die met stof wandkleden maken die het waard zijn om bekeken en bewaard te worden.